आइजीपी ज्ञवालीका उतारचढाव : प्यूठानको गाउँदेखि प्रहरी प्रमुखसम्म

२८ माघ, काठमाडौँ ।
नेपाल प्रहरीको २७ औँ महानिरीक्षक (आइजीपी)का रुपमा ठाकुरप्रसाद ज्ञवाली नियुक्त भएका छन् । सर्वेन्द्र खनालले अवकाश पाएपछि प्रतिस्पर्धी प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डिआइजी) मध्ये पहिलो नम्बरमा रहेका ज्ञवालीलाई नेपाल सरकारले नयाँ प्रहरी महानिरीक्षकमा नियुक्त गरेको हो । खनालसँगै तीनै जना एआइजीले समेत अवकाश पाएपछि प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डिआइजी)बाट सरकारले सिधै आइजिपी नियुक्ति गरेको हो । ज्ञवाली खनालकै वैकल्पिक ब्याचका प्रहरी अधिकारी हुन् ।

भद्र, कर्तब्यनिष्ठ तथा निडर मानिएका ज्ञवाली प्यूठानको झिम्रुक गाउँपालिका–१ को मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मिएरपनि सानैदेखि प्रहरीप्रति आकर्षित भएका थिए । प्यूठानकै मच्छी हाई स्कुलबाट एसएलसी पास गरेका ज्ञवालीले उच्च शिक्षाका लागि कीर्तिपुर क्याम्पसमा स्नातकोत्तर पढ्दैगर्दा प्रहरी सेवामा प्रवेश गरे । परिवारकै पहिलो सदस्यका रुपमा उनी फौजी संगठनमा लागे । प्रहरी हुन्छु भन्ने सपना नदेखिहाले पनि जागिर खाने निहुमा उनी प्रहरीमा भर्ना भए । अन्तत २०४७ साल असार २७ गते प्रहरी निरीक्षकबाट उनले सेवा प्रवेश गरे । ज्ञवाली विद्यमान ३० वर्षे सेवाअवधि कायमै रहे पाँच महिना प्रहरी महानिरीक्षकको कुर्सीमा रहने छन् ।

एक नम्बर प्रदेशको प्रहरी प्रमुख रहेकै बखत उनी तीस वर्षे सेवा अवधिका कारण खनालको ब्याच विदा भएपछि नयाँ प्रहरी महानिरीक्षक बन्न पुगेका छन् । प्रहरी महानिरीक्षकको पदमा नियुक्त भएका ज्ञवालीलाई जम्मा पाँच महिनाको कार्यकाल मिलेको छ । यो निकै छोटो अवधिमा उनले संगठनका लागि के कत्ति गर्न सक्छन् भन्ने चासो प्रहरी बृत्तमै देखिन्छ । कुनै पनि संगठनलाई सफलता पुर्वक सञ्चालन गर्न हर एक किसिमले सन्तुलन मिलाउन सक्नु पर्छ । त्यसमाथि प्रहरी संगठन आफैमा विशिष्ट छ । राजनीतिक शक्तिकेन्द्र रिझाउने मामलामा अनुदार मानिएका ज्ञवालीलाई संगठन चलाउन कतिको सकस पर्ने हो त्यो भने अबका दिनले नै देखाउने छन । सायद उनको यहि स्वभावका कारण प्रहरी संगठनमा सधै वैकल्पिक ब्याचमा सिमित रहन पुगे । चाहे सरूवामा होस् वा बढुवामा । सेवा थालेको ११ वर्षमा मात्र डिएसपी बढुवा निस्कियो । एसपी, एसएसपी र डिआइजी बढुवामा पनि ज्ञवालीहरूको ब्याच प्राथमिकतामा नपरी क्रमशः मा परेका थिए । तर उनको कार्यसम्पादन सदैव अब्बल रहने गर्दथ्यो ।

राजनितिक आडभरोस नपाएपनि जहाँ जुन भूमिकामा रहेर काम गरे, प्रहरी संगठनका एक योग्य पात्र हुन् ज्ञवाली । उनले डिएसपी हुँदा बुटवल, रूकुम, अपराध महाशाखा, लागुऔषध नियन्त्रण ब्युरोमा काम गरे । एसपी भएर कर्मचारी प्रशासन, दाङ, बारा र झापामा काम गरे । एसएसपी हुँदा प्रहरी महानिरीक्षकको सचिवालय र नेपालगञ्ज तालिम केन्द्रमा खटिए । २०६८ सालमा प्रहरी संगठन सुधार अभियान चलेका बेला प्रहरी उपरीक्षकको रूपमा उनी कर्मचारी प्रशासन प्रमुख थिए । जीरो टलरेन्स, राम्रालाई पुरस्कार, खराबलाई दण्ड, सरूवा–बढुवा निर्देशिका नीति अख्तियार गर्दा उनले प्रशासन शाखामा रहेर सम्झनलायक काम गरेको देखिन्छ । नव नियुक्त आइजिपी ज्ञवालीको कार्यसम्पादनको परीक्षण उनको यो जिम्मेवारी सम्हाल्ने वित्तिकै देखिने छ । किनभने उनले समकक्षीबाट तीन जना एआइजी तुरून्तै नियुक्ति प्रक्रिया थाल्नुपर्ने छ । डिआइजी, एसएसपी र एसपीको बढुवा क्रमशः उनले निकाल्नुपर्ने हुन्छ ।

बढुवामा प्रहरी प्रधान कार्यालय नक्सालको इन्ट्रेष्ट भन्दा पनि राजनीतिक शक्तिकेन्द्रको हैकम बढी चल्ने गरेको सुनिन्छ । सायदै चलखेल विनाको बढुवा प्रक्रिया अहिलेसम्म सम्भव भएको होला । यस अघिका पूर्व प्रहरी प्रमुख खनाल राजनितिक शक्तिसंग जुद्धन नसक्दा ‘निरीह’ देखिएका थिए । उनको यसै निरिहताका कारण पहिलो नम्बरको अधिकृत चौथो नम्बरसम्म पुगेका थिए । यस्तो परिस्थितिमा खरो स्वभावका ज्ञवाली कसरी प्रस्तुत हुन्छन् भन्नेमा धेरैको चासो रहेको छ । शक्तिकेन्द्रको रोजाइमा सन्दीप भण्डारी, टेकप्रसाद राई, उमेश जोशी पर्दा पहिलो नम्बरका ज्ञवाली चौथोमा धकेलिएका तितो अनुभव पनि उनी आफैसंग छ । बढुवामा अन्याय परेका कतिले त राजिनामा पनि दिएका छन् बाकि रहेका धेरैसंग गुनासोको चाङ छ । ज्ञवालीले बढुवामा परेको अन्यायको घाउमा मल्हम् लगाउने आफ्नो पहिलो प्राथमिकता रहेको बताएका छन् । उनी पुराना दिनमा भएका गल्ती दोहोरिन नदिने प्रतिवद्धता जनाउछन् । तर भनाई र गराईमा कति एकरुपता उनले देखाउन सक्छन त्यसको लागि केही समय पर्खनु नै पर्ने देखिन्छ ।

ज्ञवालीले उपेन्द्रकान्त अर्यालको सचिवालयमा बसेर पनि काम गरेका थिए । जतिवेला रमेश खरेलहरूको निकै बोलबाला थियो । खरेलहरूको आक्रामक प्रहरी कारबाहीमा ‘कवच’ सम्झिइने अधिकृतमध्ये ज्ञवाली पनि हुन् । तर, अर्याल बिदा भएपछि प्रकाश अर्याल हुँदै खनालसम्म आइपुग्दा न नीति निर्देशिका अनुसार प्रहरी चल्यो । न व्यावसायिक अधिकृतको कार्यसम्पादन मूल्यांकन नै उचित भयो । सरूवा–बढुवामा त मनोमानी चल्न थाल्यो । ज्ञवालीले शक्तिकेन्द्रसँगको सम्बन्ध, सन्तुलन मिलाएर प्रहरी संगठनको मनोबल बढाउने र कर्मचारीका गुनासा सम्बोधन गर्ने मामिलामा आफूलाई कति परिभाषित गर्लान् परीक्षण हुन बाँकी छ । प्रहरी संघीय संरचनामा गएको छैन । यो संरचनामा जाँदा सेवाअवधिको विषय छ । कर्मचारीको समायोजनको पाटो छ । पाँच महिनाभित्र यो कति सम्भव होला नहोला अन्योल छ । अधिकार सम्पन्न संगठन भएपनि राजनितिले हातखुट्टा चलाउनाले पुरानै र अप्ठारो परिस्थितिमा रहेको प्रहरी संगठनका प्रमुखमा नियुक्त भएका छन् ठाकुरप्रसाद ज्ञवाली । जसको कार्यकाल पनि तुलनात्मक रुपमा निकै छोटो देखिन्छ । यस अवधिमा प्रहरी संठनलाई थप उदाहरणीय बनाउदै जनतालाई सुरक्षित, अपजस कम र जस धेरै लिने गरी ज्ञवालीले काम गर्न सकुन हाम्रो शुभकामना ।