भेपले स्वास्थ्यमा कति र कसरी असर गर्छ ?

२४ जेठ,विराटनगर।

हिजो प्रतिनिधिसभा बैठकमा प्रमुख प्रतिपक्ष दल नेपाली कांग्रेसकी सांसद सपना राजभण्डारीले विद्युतीय चुरोट (भेप)को कुलतमा १८ वर्षमुनिका बालबालिकाहरू फसेको भन्दै सरकारको ध्यानाकर्षण गराइन् ।

शून्य समयमा बोल्दै उनले भेप चुरोटको प्रयोगमा सरकारले कडाइ गर्नुपर्नेमा ध्यानाकर्षण गराएकी हुन् । “विद्यालय जाने १८ वर्ष मुनि उमेरका धेरै बालबालिकाहरू भेपको कुलतमा फस्दै आएका छन् ।

रिहाव सेन्टरमा उपचारको क्रममा प्रयोग गरिने भेप सरकारले कडाइ नगरेपछि अहिले नजादिँदो रूपमा १८ वर्षमुनिका बालबालिकाहरूले ठूलो संख्यामा भेपको दुरुपयोग गर्ने प्रवृत्ति बढेको देखिन्छ,” उनले भनिन् ।

सांसद राजभण्डारीले बजार पहुँचमा सरकारले किन नसोचेको भन्दै प्रश्न गरिन् । उनले थपिन्, “भेपमा निकोटिनको मात्रा धेरै थोरै भए पनि छ । यसले कलिला केटाकेटीको स्वास्थ्यमा असर पार्ने हुनाले १८ वर्ष मुनिकालाई भेपको फैलँदो बजार पहुँचमा नियन्त्रण गर्न सरकारले सोच्नुपर्ने होइन र ? सरकार यसको लागि जिम्मेवार बनोस् ।”

राजभण्डारीले भेपबारे सरकारको ध्यानाकर्षण गराइरहँदा साच्चै नै यसबारे सोच्नुपर्ने बेला आइसकेको छ । किनभने नेपालमा प्रतिबन्धका बावजुद भेप अर्थात् इलेक्रटोनिक सिगरेटको प्रयोग व्यापकरुपमा बढ्दो छ ।

भेप भनिने इ–सिगरेट युवालाई सताउने पछिल्लो कारक बनेको छ । जसलाई चुरोटभन्दा कम हानिकारक र निकोटिन नहुने भनेर प्रचार गरिएको छ भने युवाहरू यसैलाई पत्याएर त्यहीमाथि हामफालिरहेका छन् ।

जबकि चिकित्सकहरूले भने यो हानिकारक नै रहेको बताइरहेका छन् । देखासिकीमा होस् वा अन्जानमा, कसैको सिफारिसमा होस् वा रमाइलोका नाममा भेप फैलने क्रम जारी छ जसले उनीहरूका अंग÷प्रत्यंगमा मन्द विष छरिरहेको छ ।

एकातिर सार्वजनिक स्थलहरूमा सुर्तीजन्य पदार्थ बेचबिखन र सेवन गर्न नपाइने कानुन छ । अर्कोतर्फ विभिन्न नाममा यिनै सुर्तीजन्य पदार्थका प्रजातिहरू भने खुलेयाम बिक्री र सेवन भइरहेका छन् ।

थोक र खुद्रामात्र हैन, अनलाइन बिक्रीसमेत हुने यस्तो भेपले बिस्तारै युवाहरूको ठूलो जमातलाई लततर्फ फसाइरहेको कसैले पत्तै नपाउनु दुःखको अवस्था हो ।
खासगरी सहरी क्षेत्र यस्तो कुलतको प्रभावबाट बढी नै ग्रस्त पाइएकाले यिनै क्षेत्रमा सतर्कताको बढी खाँचो देखिएको छ । कतिपय मानिसहरु धुम्रपानभन्दा कम हानिकारक हुन्छ भनेर पनि भेप (ई सिगरेट) प्रयोग गर्ने गरेका हुन्छन् ।

तर भेपले दीर्घकालीन स्वास्थ्यमा कति र कसरी असर गर्छ भनेर वैज्ञानिकरुपमा प्रमाणित भने भएको छैन । यद्यपि भेप पनि सधैँका लागि सुरक्षित विकल्प नभएको विज्ञानले संकेत गरेको छ । थुप्रै प्रमाणहरुले भेपलाई पनि खतरनाक नै रहेको देखाउँछन् ।

भेपिङमा ई सिगरेट वा भेप मार्फत निकोटिन र स्वादसहित धेरै रसायनहरूलाई एरोसोलमा सास फेर्दा सामेल गरिएको हुन्छ । सामान्यतया धुम्रपान र भेपिङ दुबै मानव स्वाथ्यका लागि हानिकारक नै मानिन्छन् ।

उपलब्ध प्रमाणका आधारमा तुलनात्मक रुपमा धुम्रपान धेरै हानिकारक हुन्छ । तर यसको अर्थ भेप पनि सुरक्षित भने हैन । विज्ञहरुका अनुसार भेपको धुवाँमा ७ हजार भन्दा धेरै रसायनहरु रहेका हुन्छन् । यीमध्ये सयौं रसायनहरु टोक्सिक हुन्छन् ।

७० वटा जति रसायन क्यान्सरको कारण हुन्छन् ।अमेरिकन हार्ट एसोसिएसन (एएचए) का अनुसार भेपिङ तरल पदार्थमा सिगरेटको तुलनामा कम प्रदुषक हुन्छ । तर त्यो पूर्णरुपमा सुरक्षित हुँदैन । भेपिङ गर्ने मानिसहरुलाई विभिन्न कारणबाट हानी पुग्ने बताइन्छ ।

जस्तै निकोटिन, खतरनाक रसायन, फोक्सोमा समस्या । धुम्रपानबारे वर्षौंदेखि विभिन्न खोज र अनुसन्धान हुँदै आएका छन् । जसले मानव स्वास्थ्यलाई खराब गर्छ भन्ने प्रसस्त प्रमाण देखिएका छन् । धुम्रपानले गर्दा शरीरका हरेक अंगमा असर पार्छ ।

अमेरिकाको तथ्यांक हेर्ने हो भने त्यहाँ हरेक वर्ष ४ लाख ८० हजारभन्दा धेरै मानिसको मृत्यु हुने गर्छ । यस्तै फोक्सोको क्यान्सरबाट भएका मृत्युमा ९० प्रतिशत धुम्रपान नै हुने अनुसन्धानले देखाउँछ ।

यस्तै क्रोनिक अब्स्ट्रक्टिभ पल्मेनरी डिजिज (सीओपीडी) बाट मृत्यु हुने झण्डै ८० प्रतिशत धुम्रपान नै कारक मानिन्छ । साथै धुम्रपानले मुटुरोग र स्ट्रोक जस्ता स्वास्थ्य अवस्थाहरुको जोखिम बढाउँदै आएको छ ।

जुनसुकै प्रकारको होस् धुम्रपानले मानव शरीरमा दीर्घकालीन असर पार्छ । विभिन्न रिपोर्टले के देखाउँछ भने, धुम्रपानले विर्यको मात्रा घटाउने गर्छ । गर्भवती महिलाहरुको गर्भावस्थामा हानी पु¥याउनुका साथै जन्मने सन्तानहरुमा अपांगता वा असक्षमताको जोखिम बढाउँछ।

यस्तै धुम्रपानले मोतियाविन्दुको जोखिम बढाउँछ । रोग प्रतिरक्षात्मक प्रणालीलाई यसले कमजोर बनाउँछ । यसले फोक्सो, मिर्गौलार पेट लगायतका शरीरका कुनै पनि अंगमा क्यान्सर बनाउन सक्छ । यस्तै यसले दमको समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

नसा र धमनीहरुमा रक्तसञ्चार अवरोध गर्नसक्छ । जसले स्ट्रोकको जोखिम बढाउँछ । अनुसन्धानहरुले के देखाउँछन् भने भेपिङले फोक्सो र शरीरका अंगहरुको नियमित प्रक्रियालाई असर पु¥याउँछ ।

तर यसको असर धुम्रपानभन्दा ज्यादै कम हुने विभिन्न रिपोर्टले देखाएका छन् । यद्यपि २०१९ मा भेपको दीर्घकालीन स्वास्थ्य असरहरुबारे गरिएको अनुसन्धानले ई चुरोट प्रयोग गर्ने मानिसहरुमा कहिल्यै धुम्रपान नगर्ने मानिसहरूको तुलनामा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोगको उच्च जोखिम रहेको पत्ता लगाएको थियो ।

भेपिङले फोक्सोलाई बिगार्नसक्छ । साथै यसले शरीरमा क्यान्सर निम्त्याउनसक्ने कणहरु उत्पादन गर्ने बताइन्छ । साथै भेपले रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीलाई कमजोर बनाउँछ । र मस्तिष्कको विकासको गतिमा पनि यसले असर पु¥याउँछ ।

विशेषगरी बालबालिका र टिनएजरहरुमा ।बेलायतमा स्वास्थ्य सेवासँग जोडिएका संस्थाहरु भन्छन्, धुम्रपान छाडेर भेप प्रयोग गर्नुलाई प्रभावकारी र सुरक्षित उपाय मान्ने गरेका छन् । यसवाहेक २०२१ मा बेलायतको खाद्य तथा औषधि विभागले तीनवटा ई सिगरेट निर्माता कम्पनीहरुलाई धुम्रपानबाट छुटकारा दिलाउने उपायको रुपमा मार्केटिङ गर्ने अनुमति दिएका थिए ।

यद्यपि भेपिङले धुम्रपानबाट छुटकारा गराउन सक्छ भनी प्रमाणित कुनै पनि पुष्टि भएको छैन । निकोटिन एउटा लत हो । नेसनल इन्स्टिच्युट अन ड्रग एब्युजका अनुसार हरेक वर्ष धुम्रपान गर्नेहरुमध्ये आधाले छाड्ने प्रयास गर्छन् ।

जवकि ६ प्रतिशत मात्रै यसमा सफल हुन्छन् । २०१९ को अनुसन्धानले सार्वजनिक गरेको रिपोर्ट अनुसार निकोटिनयुक्त ई चुरोटमा युवा र वयस्कहरुको लत चुरोटको तुलनामा झनै धेरै हुने गरेको छ । सामान्यत भेप र धुम्रपान दुवैले मानव शरीरमा पु¥याउने हानी साझा नै हुन्छ।

त्यसको जोखिमको तहमा भने केही फरक देखिने गरेको विभिन्न अनुसन्धानले देखाएका छन् । चुरोटले दीर्घकालीन असर पु¥याए पनि भेपले भने युवाहरुमा निकवटिनसँगको गहिरो लत बढाउने बताइन्छ ।

साथै भेपले युवाहरुमा निकोटितमाथिको निर्भरता बढाउने विभिन्न रिसर्चले देखाएका छन् । यसबारे तपाइँका टिप्पणी पनि अवस्य व्यक्त गर्नुहोला । ताजा खबरका लागि नेपाल टाइम्स्को अनलाइन पोर्टल डब्लु डब्लु डब्लु डट नेपाल टाइम्स् डट नेटमा गएर हेर्न सक्नु हुनेछ।

यसैगरि हाम्रो युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज पनि अवस्य भिजिट गर्नुहोला । तपाईले गर्नु भएको लाइक, कमेन्ट, सेयर र सब्क्राइबका लागि धेरै धन्यवाद । नेपाल टाइम्स् हेर्दै गर्नुहोला नमस्कार ।