२८ साउन, विराटनगर । भारतले नेपालले निर्माण गरेको ‘मुनाल’ भूउपग्रह प्रक्षेपणका लागि सघाउने भएको छ । भारतको विदेश मन्त्रालय र न्यु स्पेस इन्डिया लिमिटेड (एनएसआइएल) ले शनिबार मुनाल भूउपग्रह प्रक्षेपण गर्न अनुदान सहयोगका लागि सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर गरेका छन् ।
सम्झौतामा मन्त्रालयको तर्फबाट अनुराग श्रीवास्तव र एनएसआइएलका निर्देशक अरुणाचलम एले हस्ताक्षर गरेका थिए । कार्यक्रममा नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (नास्ट)का सचिव डा. रवीन्द्रप्रसाद ढकाल, नेपाली दूतावासका कार्यवाहक डा. सुरेन्द्र थापा र अन्तरिक्ष प्रतिष्ठान नेपाल (एपिएन) का संस्थापक डा. आभास मास्केको समेत उपस्थिति रहेको थियो ।
भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता रन्धीर जैसवालले सम्झौताबारे जानकारी दिँदै दुई देशबीचको अन्तरिक्ष सहयोगमा महत्त्वपूर्ण कोसेढुंगा भएको बताएका हुन् ।
सम्झौताअनुसार नास्टको आयोजनामा नेपालमा विकसित गरिएको भूउपग्रहलाई एनएसआइएलको पोलार स्याटेलाइट लन्च भेहिकलमा निःशुल्क रूपमा प्रक्षेपण गरिने भएको छ ।
मुनाल नेपालमै बनाइएको स्याटेलाइट हो । नेपाली अन्तरिक्ष स्टार्टअपले मुनाल स्याटेलाइटको डिजाइन र निर्माणमा नेपाली विद्यार्थीहरूलाई सहयोग गरेको छ ।उपग्रहको उद्देश्य पृथ्वीको सतहको वनस्पति घनत्व डाटाबेस निर्माण गर्ने हो । भारतको बेंगलुरुमा प्राविधिक परीक्षण गराइएको यो स्याटेलाइटको ‘फ्लाइट मोडल’ बनेपछि दसैंअघि अन्तरिक्षतर्फ प्रक्षेपणको तयारी छ ।
यसको आकार नेपाली स्याट–१ जस्तै १ यू छ । यो भनेको १० घन सेन्टिमिटर हो । तौल एक केजी हाराहारी मात्रै छ । मुनाल स्याटेलाइट नेपाली स्याटभन्दा केही परिस्कृत छ ।
दुईवटा क्यामेरा छन् । आरजिबी र इन्फ्रारेड इमेज दुवै मिलाइएको छ । नेपाली स्याट १ को ०.३ मेगापिक्सल थियो भने यसको १.३ मेगापिक्सल छ ।
काठमाडौं विश्वविद्यालय हाइस्कुल (केयुएचएस) परिसरमा स्थापना गरिएको स्पेस सिस्टम ल्याबोरेटरी (एसएसएल) मा मुनाल भू–उपग्रहको इन्जिनियरिङ मोडल तयार गरिएको हो ।
यो स्याटेलाइटलाई नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्राज्ञ प्रतिष्ठान (नास्ट), अन्तरिक्ष प्रतिष्ठान नेपाल र केयुएचएसलगायत अन्य सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाहरूको सहयोग छ ।
स्याटेलाइट निर्माणको चरणमा इन्जिनियरिङ मोडल जटिल मानिन्छ । यो मोडलमा विभिन्न परीक्षण गरिन्छ ।
कृत्रिम अन्तरिक्षको वातावरणमा गरिने परीक्षणको चरण ‘मुनाल’ ले पार गरिसकेको छ । यो दुई वर्ष लामो परियोजनामा काठमाडौँ विश्वविद्यालय उच्च माध्यमिक विद्यालय , चैतन्य माध्यमिक विद्यालय, आजाद माध्यमिक विद्यालय, र सञ्जीवनी मोडेल उच्च माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थीहरू संलग्न थिए ।
काठमाडौँ विश्वविद्यालय उच्च माध्यमिक विद्यालय मा रहेको स्पेस सिस्टम्स ल्याबोरटोरीमा विकसित गरिएको मुनाललाई सन् २०२४ को सुरुमा सतीश धवन स्पेस सेन्टरबाट प्रक्षेपण गर्ने योजना गरिएको छ ।
भारतको श्रीहरिकोटा, आन्ध्र प्रदेशमा रहेको भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठनको प्रमुख अन्तरिक्ष केन्द्र हो । भारतको बेंगलुरुस्थित अनन्त टेक्नोलोजमा केही साताअघि मात्रै मुनालले अन्तरिक्षको वातावरणमा काम गर्न सक्ने र नसक्नेसम्बन्धीको परीक्षण गरिएको थियो ।
परीक्षण गराउनका लागि सिलावसहित, प्रतिष्ठानकी इन्जिनियर एजिला सापकोटा, निर्माणकर्ताहरू सुशान्त ढकाल र श्रीया प्रधान भारत गएका थिए ।
