१ पुष , एजेन्सी ।
विश्वप्रसिद्ध तबलावादक तथा पद्मविभूषण उस्ताद जाकिर हुसेनको निधन भएको छ । उनको परिवारले सोमबार बिहान यसको पुष्टि गरेको हो । परिवारकाअनुसार हुसेन इडियोप्याथिक पल्मोनरी फाइब्रोसिसबाट पीडित थिए ।
परिवारका अनुसार उनी पछिल्लो दुई सातादेखि अमेरिकाको सान फ्रान्सिस्कोको अस्पतालमा उपचाररत थिए । उनको अवस्था बिग्रिएपछि उनलाई आईसीयूमा भर्ना गरिएको थियो । उनले त्यहीँ अन्तिम सास फेरेको बताइएको छ ।
जाकिरको जन्म ९ मार्च १९५१ मा मुम्बईमा भएको थियो । उस्ताद जाकिर हुसैनलाई सन् १९८८ मा पद्मश्री, सन् २००२ मा पद्मभूषण र सन् २०२३ मा पद्मविभूषण प्रदान गरिएको थियो । उनका पिताको नाम उस्ताद अल्लारखा कुरैशी र आमाको नाम बावी बेगम थियो ।
जाकिरका बुबा अल्लारखा पनि तबला वादक थिए । जाकिर हुसेनले आफ्नो प्रारम्भिक शिक्षा मुम्बईको माहिमको सेन्ट माइकल स्कूलबाट गरेका थिए । उनले मुम्बईको सेन्ट जेभियर कलेजबाट स्नातक गरे ।
हुसेनले ११ वर्षको उमेरमा अमेरिकामा आफ्नो पहिलो कन्सर्ट गरेका थिए । सन् १९७३ मा उनले आफ्नो पहिलो एल्बम ‘लिभिङ इन द मटेरियल वर्ल्ड’ सार्वजनिक गरे । हुसैनले सन् २००९ मा आफ्नो पहिलो ग्रामी पुरस्कार प्राप्त गरे ।
सन् २०२४ मा उनले ३ फरक एल्बमका लागि ३ ग्रामी जितेका छन् । यसरी जाकिर हुसैनले कुल ४ वटा ग्रामी अवार्ड जितेका छन् । हुसेन भन्थे– ”तबला बिनाको जीवन कल्पना गर्न पनि असम्भव छ” ।
२०औं शताब्दीका चर्चित तालवादक उस्ताद अल्लारखा कुरैशीले आफ्नो छोरालाई काखमा समातेर कानमा कविता सुनाएनन् तर, तबलाका गीत सुनाउँथे । परिवारका अन्य सदस्यले कारण सोध्दा उनी भन्थे, ‘तबलाका यी बजाइ मेरो आयत हो ।’
त्यो बालक जाकिर थिए, जसले सारा संसारलाई तबलाको तालमा नाच्ने मौका दिए । जाकिर, जसले सङ्गीतको विरासतलाई आफ्नो नसामा राखे, देशका ती कलाकारमध्ये एक थिए, जसले भारतीय शास्त्रीय सङ्गीतलाई विश्व स्तरमा मात्र पु¥याएनन्, तबलालाई मुख्य वाद्ययन्त्रका रुपमा विश्वमा पनि एक प्रमुख स्थान दिलाए ।
समकालीन विश्व सङ्गीत अर्थात् पश्चिम र पूर्वको सङ्गीतलाई एकसाथ ल्याउने सफल प्रयोगका कारण उनले शास्त्रीय सङ्गीतमा विज्ञता मात्र नभई कयौं चलचित्रमा अभिनय पनि गरेका थिए । मिकी हार्ट, जोन म्याकलाफलिन जस्ता कलाकारसँग फ्यूजन सङ्गीत सिर्जना गर्दा उनले आफ्नै ब्यान्ड ‘शक्ति’ पनि सुरु गरे ।
फ्युजन म्युजिक बनाएपछि पनि उनले तबला छोडेनन् किनभने उनी र तबला बाल्यकालदेखि नै साथी र दाजुझैँ साथमा रहे । जाकिर हुसेन त्यो दुर्लभ क्षमताको तालवादक थिए, जसले वरिष्ठ डागर ब्रदर्स, उस्ताद बडे गुलाम अली खान साहबदेखि बिरजु महाराज र निलाद्री कुमार, हरिहरनसम्मका ४ पुस्ताका कलाकारलाई साथ दिए ।
जाकिरको योगदान सिनेमा जगत्मा पनि महत्वपूर्ण छ । ‘बावर्ची’, ‘सत्यम शिवम् सुन्दरम्’, ‘हीर–राँझा’, ‘साज’ जस्ता चलचित्रको सङ्गीतमा उस्तादको ठूलो भूमिका थियो । सङ्गीत मात्र होइन, उनले लिटिल बुद्ध र साज जस्ता चलचित्रमा पनि अभिनय गरेका छन् ।
जाकिरलाई सबैभन्दा कम उमेरमा (३७ वर्ष) १९८८ मा पद्मश्री प्रदान गरिएको थियो । जाकिरले मिलेर बनाएको एल्बम ‘प्ल्यानेट ड्रम’मा हिन्दुस्तानी र विदेशी लय मिसाएर रेकर्डिङ गरिएको थियो, जुन त्यतिबेला दुर्लभ थियो ।
त्यही कारण त्यो बेला करिब ८ लाख रेकर्ड बिक्री भएको थियो । सन् २०१० मा उस्ताद अल्लारखा सङ्गीत संस्थानको तर्फबाट उनलाई पञ्जाब घरानाको तबला बजाउने महान गुरुको उपाधि दिइएको थियो।
