के अब अन्तरिक्ष नयाँ युद्धभूमि बन्छ ?

६ फागुन ,विराटनगर ।
युक्रेनसंग मैदानमा र उसको आडमा अमेरिकासहित पश्चिमाहरुसंग विभिन्न स्वरुपमा संघर्षमा रहेको रुसले एक नयाँ हतियार विकास गर्दैछ । जसले अमेरिकाको चिन्ता बढाएको छ । स्वयं अमेरिकी अधिकारीहरुले यसबारे चिन्ता जाहेर गरेका छन् । यद्यपी रुसले यो हतियार अहिलेसम्म तैनाथ नगरेको पनि अमेरिकाले बताएको छ ।

ह्वाइट हाउसका प्रवक्ता जोन किर्बीले अमेरिकी प्रतिनिधि सभामा रिपब्लिकन पार्टीका एक वरिष्ठ नेताको बयानको एक दिनपछि गत बिहीबार यस्तो बताएका हुन् । रिपब्लिकन पार्टीका सांसदले प्रतिनिधि सभामा यो हतियारलाई अमेरिकाको राष्ट्रिय सुरक्षाका लागि गम्भीर खतरा भएको भन्दै चेतावनी दिएका थिए ।

सीबीएस न्यूजले आफ्नो रिपोर्टमा रुसको यो हतियार अन्तरिक्षमा प्रयोग गर्न सकिने बताएको छ । यो आणविक शक्ति संग सुसज्जित हुन सक्छ र उपग्रह आक्रमण गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ । यद्यपि जोन किर्बीले यो जानकारीको पुष्टि गरेका छैनन् । उनले यस सम्भावित खतराको बारेमा थप जानकारी दिन पनि अस्वीकार गरका छन् ।

अर्कोतर्फ, रुसले अमेरिकाको दाबीका सम्बन्धमा नयाँ रुसी हतियारबारे यस्तो आरोप लगाएर कंग्रेसलाई दबाब दिने षड्यन्त्र गरिरहेको भन्दै युक्रेनका लागि कुनै न कुनै रूपमा थप रकमको व्यवस्था गर्न सक्ने बताएको छ । जोन किर्बीलाई हालै अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनको सल्लाहकारमा नियुक्त गरिएको छ ।

उनले पत्रकारहरूलाई भने कि अमेरिकी जनतालाई तत्काल कुनै खतरा छैन । उनले भने, ‘हामी त्यस्तो हतियारको बारेमा कुरा गरिरहेका छैनौं जुन मानिसलाई आक्रमण गर्न वा पृथ्वीमा कुनै हानि पु¥याउन प्रयोग गर्न सकिन्छ ।’ राष्ट्रपति जो बाइडेनलाई यस घटनाको बारेमा जानकारी गराइएको छ ।

जोन किर्बी भन्छन्, बाइडेन प्रशासनले यस मुद्दालाई ’धेरै गम्भीरतापूर्वक’ लिइरहेको छ । र राष्ट्रपति बाइडेनले यस विषयमा ’रूससँग प्रत्यक्ष कूटनीतिक सम्पर्क स्थापना गर्न’ आदेश दिएका छन् ।प्रतिनिधि सभाको गुप्तचर समितिका अध्यक्ष माइक टर्नरले बुधबार राष्ट्रिय सुरक्षामा देखिएको गम्भीर चुनौतीबारे इशारामा चेतावनी दिएका थिए ।

उनको बयानपछि वासिङ्टनको राजनीतिक बृत्त तातेको छ । तर, जहिले पनि अन्तरिक्ष हतियारको चर्चा हुन्छ, कुनै विज्ञान, कथा वा उपन्यासको चर्चा हुन्छ जस्तो लाग्छ । तर सैन्य विज्ञहरूले लामो समयदेखि चेतावनी दिएका छन् कि प्रविधिमा बढ्दो निर्भर हुँदै गएको संसारमा अन्तरिक्ष अर्को युद्धक्षेत्र हुन सक्छ ।

जोन किर्बीको टिप्पणी बाहेक, अमेरिकी सरकारी अधिकारीहरूले अहिलेसम्म यस धम्कीको बारेमा कुनै ठोस जानकारी सार्वजनिक गरेका छैनन् । राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सुलिभानले सरकारको मौनता जानाजानी रहेको संकेत गरेका छन् । उनले पत्रकारहरूलाई भने कि अमेरिकी एजेन्सीहरूले यो खतराको बारेमा जानकारी संकलन गर्न निश्चित रूपमा काम गर्नेछन् ।

न्यूयोर्क टाइम्स, एबीसी र सीबीएस जस्ता समाचार सञ्जालहरूले आफ्नो रिपोर्टमा भनेका छन् कि यो खतरा रसियाले विकास गरिरहेको आणविक शक्ति हतियारबाट आएको हो जुन अन्तरिक्षमा अमेरिकी उपग्रहहरूमा आक्रमण गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ । यद्यपी जोन किर्बीले पत्रकारहरुसंग भनेका छन्, यो हतियार तैनाथ गरिएको कुनै प्रमाण छैन ।

तर उनले अमेरिकाले यो धम्कीलाई ’धेरै गम्भीरतापूर्वक’ लिने कुरामा जोड दिए । वर्षौंदेखि अमेरिकी अधिकारी र एरोस्पेस विज्ञहरूले रुस र चीनले अमेरिकासँग प्रतिस्पर्धा गर्न अन्तरिक्षमा आफ्नो सैन्य क्षमता विस्तार गरिरहेको बताउदै आएका छन् ।

अमेरिकी थिंक ट्यांक स्ट्र्याटेजिक एन्ड इन्टरनेशनल स्टडीजले गत वर्ष एक रिपोर्टमा रुसले एन्टी स्याटेलाइट हतियार विकास गरिरहेको बताएको थियो । प्रतिवेदनले नोभेम्बर २०२१ मा एउटा घटनालाई पनि उल्लेख गरेको छ जसमा सोभियत युगको एक निष्क्रिय स्याटेलाइटमा मिसाइलको सफलतापूर्वक परीक्षण गरिएको थियो ।

यस प्रतिवेदनका लेखकहरू मध्ये एक र अमेरिकी रक्षा विभागका पूर्व गुप्तचर अधिकारी कारी बिङ्गेनले भनेका छन्, रुसले युक्रेन विरुद्धको लडाईमा धेरै तरिकाहरू प्रयोग गरिसकेको छ । यसमा साइबर हमला र स्याटेलाइट सञ्चारमा बाधा पु¥याउन जामिङको प्रयोग समावेश छ । उनी भन्छन्, ‘यो सबै रुसको युद्ध विधिमा समेटिएको छ ।’

अमेरिकी कांग्रेसका केही वरिष्ठ नेताहरू जस्तै प्रतिनिधि सभाका सभामुख माइक जोन्सन भन्छन्, अहिले मानिसहरूलाई सचेत गराउन आवश्यक छैन । माइक टर्नरले आम जनतालाई सचेत गराएको भन्दै आलोचनाको सामना पनि गरिरहेका छन् । आफ्नै पार्टीका एन्डी ओग्लेसले यसलाई लापरवाही भनेका छन् ।

यद्यपि, विज्ञ र पूर्व अधिकारीहरूले अमेरिकी उपग्रहहरूलाई कुनै पनि खतराले दूरगामी नतिजा ल्याउन सक्ने चेतावनी दिएका छन् । अमेरिकी सेना धेरै हदसम्म उपग्रह संचारमा निर्भर छ । यो निगरानी, मिसाइल प्रक्षेपण पत्ता लगाउने, हावा र समुद्री नेभिगेसनबाट जिपिएस निर्देशित बम र युद्धक्षेत्र संचार सबै कुराको लागि प्रयोग गरिन्छ ।

कारीफ बिङ्गेन अमेरिकी रक्षा विभागमा दोस्रो उच्च स्तरको गुप्तचर अधिकारी हुन् । उनी भन्छन्, ‘आज हाम्रो सेनाले लड्ने तरिका र हामीले लगानी गर्ने हतियार सबै हाम्रो अन्तरिक्ष क्षमतामा निर्भर गर्दछ । यो बिना हामी कठिन परिस्थितिमा पर्न सक्छौं । हामीले जसरी लड्न सिकेका छौं, त्यसरी लड्न सक्षम हुनेछैनौं ।’तर, सैन्य आवश्यकताबाहेक धेरै ठाउँमा स्याटेलाइटको पनि प्रयोग हुने गरेको छ ।

जस्तै जिपिएस यातायात सेवा, खाना वितरण र मौसम जानकारी । खेतीपातीदेखि सङ्केतमा निर्भर वित्तीय लेनदेनसम्म सबैमा यसको आवश्यकता हुन्छ । कारीफ बिङ्गेन भन्छन्, ‘उपग्रहहरू हाम्रो दैनिक जीवनको हिस्सा हुन । अमेरिकीहरू र संसारभरका मानिसहरू अन्तरिक्षमा निर्भर छन् र भन्ने कतिपयलाई थाहा पनि छैन ।’

अमेरिका, रुस र चीनसँग पहिले नै विश्वभरका भूउपग्रहहरू आक्रमण गर्ने क्षमता छ । यद्यपि सैद्धान्तिक रूपमा तिनीहरूले परमाणु हतियार प्रयोग गर्न सक्दैनन् ।तीनै देशले १९६७ को बाह्य अन्तरिक्ष सन्धिमा हस्ताक्षर गरेका छन्, जसको माध्यमबाट उनीहरूले पृथ्वीको कक्षमा हतियारसहित कुनै पनि वस्तु पठाउन सक्दैनन् ।

त्यसोत, अमेरिकी रक्षा विभागका पूर्व अधिकारी मिक भन्छन्, वर्तमान भूराजनीतिक परिवेशमा यो सन्धिले सुरक्षाको कुनै ग्यारेन्टी दिँदैन । उनी भन्छन्, ‘रुसले आफूले हस्ताक्षर गरेका सन्धिहरूको पूर्ण उपेक्षा गरेको छ । उसले सबै अन्तर्राष्ट्रिय नियम र नियमहरूको अवहेलना गर्दै युक्रेनविरुद्ध सैन्य बल प्रयोग गरेको छ । उसले आफ्नै वाचाहरू पालना गर्दैन ।’

अमेरिकी रणनीतिक मामिला समितिका सदस्य र राष्ट्रपति बुस, राष्ट्रपति ओबामा र राष्ट्रपति ट्रम्पको पालामा रक्षा र गुप्तचर अधिकारी म्याथ्यू क्रोनिङ भन्छन्, विश्वभरका सैन्य शक्तिहरूले अन्तरिक्षमा चासो देखाउनु कुनै आश्चर्यको कुरा होइन । अन्तरिक्षको विषयमा संसारभरी चासो बढ्दै छ ।

’‘एक समयको लागि, मानवले अन्तरिक्षको खोजी ग¥यो । अब हामी एक युगमा प्रवेश गर्दैछौं जसमा अन्तरिक्षको व्यावसायिक प्रयोगमा ध्यान केन्द्रित छ, र हामी अझै यसको प्रारम्भिक चरणमा छौ ं।’ तिनीहरू भन्छन् कि यो छुट्टै चरणमा, विश्वभरका शक्तिहरूले अन्तरिक्षमा आफ्नो नियन्त्रण स्थापित गर्न केन्द्रित हुनेछन् ।

म्याथ्यू क्रोनिङ भन्छन्, ‘आकाश र समुद्रहरू स्वतन्त्र छन् र हामीले चाहेअनुसार व्यापारिक रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने कुरालाई हामी मान्दछौं ।’ ‘आदर्श रूपमा, हामी आगामी ३०० वर्षमा समान रूपमा अन्तरिक्ष हेर्न चाहन्छौं, जहाँ स्वतन्त्र आवतजावत गर्न सकिन्छ, व्यापार गर्न सकिन्छ र बस्न योग्य बनाउन सकिन्छ । हामीले यो सुनिश्चित गर्नुपर्दछ कि यो सुरक्षित स्थान रहन्छ ।’

रुससँग सधै त्रसित रहने अमेरिका एन्टी स्याटेलाइट हतियार विकासले झनै चिन्तित बनेको यो संदर्भबारे तपाईका टिप्पणी के छन् ? के साच्चै नै अब अन्तरिक्ष नयाँ युद्धभूमि बन्छ ? आफ्ना विचारहरु अवस्य अवस्य ब्यक्त गर्नुहोला । ताजा खबरका लागि नेपाल टाइम्स्को अनलाइन पोर्टल डब्लु डब्लु डब्लु डट नेपाल टाइम्स् डट नेटमा गएर हेर्न सक्नु हुनेछ । यसैगरि हाम्रो युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज पनि अवस्य भिजिट गर्नुहोला । तपाईले गर्नु भएको लाइक, कमेन्ट, सेयर र सब्क्राइबका लागि धेरै धन्यवाद । नेपाल टाइम्स् हेर्दै गर्नुहोला नमस्कार ।