६ असोज, विराटनगर।
कतिपय सिनेमामा देखाइने वा साइन्स फिक्सनका कतिपय कुराहरु हामीलाई अविश्वसनीय र चमत्कारिक लाग्छन् । तर ती दृश्यहरु यथार्थमा समेत देखिन थालेका छन् । कल्पना गरिएका कुराहरुलाई अब वैज्ञानिकहरुले वास्तविक जीवनमै रुपान्तरण गर्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।
खासगरी यातायातको क्षेत्र वा यात्रामा आमुल परिवर्तन भएका छन् । अन्तरिक्षयान होस् वा जमिनमै सबैभन्दा द्रुत गतिमा गुड्ने रेल, विश्वले चमत्कार देख्न थालिसकेको छ । यसैबीच गत साता, नेदरल्याण्डमा रहेको हाइपरलुप कम्पनी हार्ड्टले भेन्डमको युरोपेली हाइपरलुप केन्द्रमा आफ्नो सवारीको पहिलो सफल परीक्षणको घोषणा ग¥यो ।
हार्ड्टका अनुसार उसको साधनले ४२० मिटर लामो दूरीको पहिलो ९० मिटर दूरी लगभग ३० किमी प्रतिघण्टाको दरले पार ग¥यो । र यसै वर्षको अन्त्यमा हुने अर्को परीक्षणमा १०० किमी प्रतिघण्टाको गतिमा चल्ने अपेक्षा गरिएको छ ।
गत अगस्टमा चीनमा त्यहाँको राज्य संचालित उद्योग चाइना एयरोस्पेस साइन्स इन्डस्ट्री कर्पोरेसनले एक प्रोटोटाइप बुलेट ट्रेनलाई २ किमी दूरीसम्म एक भ्याकुम ट्युबको माध्यमबाट सफलतापूर्वक चलाएको बताएको थियो । र यसलाई पनि सफल परीक्षण भनिएको थियो ।
यी प्रयासहरु त्यही सवारीको लागि भएका हुन् जसले मानिसलाई जमिनमाथि उडाएर ट्युबमार्फत् ‘सुपर सोनिक’ गतिमा गन्तव्यमा लैजान्छ । र जसमा शक्तिशाली इलेक्ट्रो–चुम्बक प्रयोग गरिएको हुन्छ ।
हाइपरलुप प्रविधिबाट बन्ने यो एयरलेस यानले विश्वका ठूला सहरहरुलाई केही मिनेटमै पु¥याउने अपेक्षा गरिएको छ । जस्तो कि लन्डनदेखि पेरसिसम्मको यात्रा केही मिनेटमै गर्न सम्भव हुनेछ। अर्थात् एक घन्टाभन्दा कम समयमै लन्डनदेखि पेरिस पुगिनेछ ।
एलन मस्कले २०१३ मा परिकल्पना गरे अनुसार १२२० किमी प्रतिघन्टा यात्रा गर्न सम्भव छ । स्पेस एक्सका मालिक एलन मस्कले अगाडि सारेको यो हाइपरलुप अवधारणालाई यतिबेला सफल बनाउने प्रयास भइरहेको छ । चीन वा नेदरल्यान्डमा यसैका लागि प्रयास भएका हुन् ।
यद्यपि यो साइन्सफिक्सनकै दृश्य वा कहानी जस्तो लाग्न सक्छ । धेरै विज्ञहरुले असम्भव नभने पनि यसको व्यवहारिकतामाथि भने प्रश्न उठाइरहेका छन् । हाइपरलुप प्रविधिको प्रगति र सफलता भए पनि यथार्थमा यो सवारी यात्रा गर्न कतिको सुरक्षत होला भन्दै आशंका गरिएका छन् ।
शून्य उत्सर्जन प्रोपल्सन प्रणालीको अनुसन्धान गरिरहेका नर्वेजियन युनिभर्सिटी अफ साइन्स एन्ड टेक्नोलोजीका एक प्राध्यापक जोनास क्रिस्टियनसेन नोल्याण्डका अनुसार अब यो प्रविधि वास्तविकता नजिक पुगेको छ ।
नोलयान्डका अनुसार हाइपरलुप प्रविधिले सफलता पाइरहेको र अपेक्षाकृत गति हुने विश्वास गर्न सकिन्छ । हाइपरलुप प्रविधि एक परिकल्पनाको रुपमा सयौं वर्षअघि सन् १८०० तिर आएको थियो । शक्तिशाली इलेक्ट्रो म्याग्नेट प्रयोग गरी वायुबिहीन ट्युबमार्फत द्रूत यात्रा गर्न सम्भव छ भन्ने कुरा त्यसबेला नै कल्पना गरिएको थियो ।
जसलाई कागजी रुपमा एलन मस्कले २०१३ मा अगाडि सारेका हुन् । र यदि यो यान सफल भएमा जहाजमा घन्टौं लाग्ने देशहरु केही मिनेटमै यात्रा गर्न सकिन्छ । त्यसो त यसका प्रयासहरु भइरहे पनि असफलता वा व्यवहारमा सम्भव नहुने आशंका पनि उत्तिकै छ ।
जस्तो कि भर्जिनका संस्थापक रिचर्ड ब्रेनसनको समर्थनमा ४०० मिलियन डलरको खर्च गरिए पनि यो परियोजना अगाडि बढ्न सकेन । जवकि चीन सरकारले आफैं यसको प्रयास गरिरहेको छ। चीनसहित जापान, दक्षिण कोरिया लगायत सीमित देशहरुले इलेक्ट्रिक म्याग्नेट (विद्युतीय चुम्बक)को प्रयोग गर्दै म्याग्लेभ रेल चलाइरहेका छन् ।
त्यसो तहाइपरलुप प्रविधि मूलतःम्याग्लेभ प्रविधिमा आधारित छ । जसमा सवारीको गति बढाउनका लागि दबाब सिर्जना गर्ने ट्युबको उपयोग गरन्छ । यसैले पनि यदि मस्कको हाइपरलुप प्रविधिको सुपरसोनिक गतिमा यत्रा गराउने रेल चीनले नै बनाउन सक्ने धेरैले आकलन गरेका छन् ।
जवकि चीनले आफैं द्रूत रेल चलाइसकेको छ । यसका साथै हइपरलुप प्रविधिलाई सफल पार्न निरन्तर प्रयास गरिरहेको छ । जसले गर्दा पनि पूर्वी एसियाले मस्कको यो विशाल सपनालाई साकार पार्नसक्ने बताइन्छ ।
२०१३ मा एलन मस्कले हाइपरलुप प्रविधि सम्बन्धी एउटा स्वेतपत्र सार्वजनिक गरेका थिए । जहाँ उनले लो प्रेसर ट्युबभित्र क्यापसुलको प्रयोग गरेर द्रूत गतिमा यात्रा गर्ने प्रविधिको प्रस्ताव गरेका थिए । मस्कको सोही अवधारणाले यो प्रविधिलाई सैद्धान्तिकरण गर्ने काम गरेको छ ।
जसअनुसार उनले १२२० किमी यात्रा जम्मा ३५ मिनेटमा गर्न सकिने उल्लेख गरेका छन् । २०१४ मा ‘हाइपर वान’ नामको कम्पनी नै खुल्यो । जसले हाइपरलुपलाई कमर्सियल अपेक्षा अनुरुप लागु गर्ने सोच राखेको थियो । जसमा ४०० मिलियन डलर खर्च गर्दै भर्जिन कम्पनीका मालिक रिचर्ड ब्रानसन पनि जोडिएका थिए । तर पछि उक्त परियोजना नै सकियो ।
अर्थात् उसका लागि काम गर्न सम्भव भएन । तर चीन सरकारले भने यो प्रविधिलाई लागु गर्न सहयोग गरिरहेको छ । जसले पहिले नै यससँग सम्बन्धित प्रविधिलाई द्रुत रेलमा प्रयोग गरिसकेको छ । विज्ञहरुले भने चीनले यो अवधारणा वा प्रविधिलाई व्यवहारमा ल्याउन सम्भव हुने स्विकार गरिरहेका छन् ।
पछिल्लो समय उसका विभिन्न परीक्षण र प्रविधिका लागि देखाएको लगनशितालाई लिएर धेरैले यो विश्वास गरिरहेका छन् कि हाइपरलुप प्रविधिलाई चीनले व्यवहारमा ल्याउन सक्नेछ । विज्ञहरुका अनुसार यदि यो प्रविधि व्यवहारको रुपमा विकास भयो भने यात्राको क्षेत्रमा पूर्वी एसियाले नयाँ युग सुरु गरेको हुनेछ ।
‘यदि हाइपरलु म्याग्लेब सिस्टम विकसित भयो भने यो सम्भवत पूर्वी एसियामै हुनेछ,’ नर्वेजियन युनिभर्सिटीका प्राध्यापक नोल्यान्डले भनेका छन्,’किनकि उनीहरुले यसको अभ्यास पहिले नै ओपन–एयर म्याग्लेभ सिस्टममार्फत् गरिसकेका छन् । र ती देशका सरकारसँग पनि यका लागि खर्च गर्ने तत्परता देखिएको छ ।’
नोल्यान्डको यो भनाइले मुख्यतया प्रविधिमा ठूलो रकम खर्च गरिरहेको चीन सरकारलाई नै लक्षित गरेको देखिन्छ । तर यसको उपयोगिता र व्यवहारिकतालाई लिएर विज्ञहरुले प्रश्न उठाइरहेका छन् । जहाजभन्दा द्रुत गतिमा उडिरहने यो सवारीमा केही चिज आएर ठोक्किए को होला ?यसको सम्भावित दुर्घटना तथा व्यवहारिकतालाई लिएर धेरैले चिन्ता पनि गरेका छन् । यसबारे आफ्ना टिप्पणी पनि अवस्य व्यक्त गर्नुहोला । ताजा खबरका लागि नेपाल टाइम्स्को अनलाइन पोर्टल डब्लु डब्लु डब्लु डट नेपाल टाइम्स् डट नेटमा गएर हेर्न सक्नु हुनेछ ।
यसैगरि हाम्रो युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज पनि अवस्य भिजिट गर्नुहोला । तपाईले गर्नु भएको लाइक, कमेन्ट, सेयर र सब्क्राइबका लागि धेरै धन्यवाद । नेपाल टाइम्स् हेर्दै गर्नुहोला नमस्कार।
