१६ असार , काठमाण्डौ ।
युक्रेनमा जारी युद्धका क्रममा गत साता रुसलाई एउटा ठूलो सफलता हात लागेको छ । रूसी सेनाले पूर्वी यूक्रेनको शेभचेन्को गाउँ नजिकैको क्षेत्रमा नियंत्रण गरेको छ ।
शेभचेन्को गाउँ डोनेट्स्कमा रहेको छ, जसलाई रूसले यूक्रेनी सेनाबाट खोसेको हो । रूसको यो क्षेत्रमा कब्जा यसकारण पनि महत्वपूर्ण छ किनभने यहाँ लिथियमको विशाल भण्डार रहेको छ ।
यो भण्डारमा रूसी कब्जाले यूक्रेनका साथै डोनाल्ड ट्रम्पलाई पनि कडा झट्का लागेको छ । किनभने यूक्रेनको खनिज सम्पदामा नियंत्रण गर्नका लागि ट्रम्पले हालै भोलोदिमीर जेलेंस्कीसंग एक सम्झौता गरेका थिए ।
अर्कातर्फ अब रूसले यो क्षेत्रमा कब्जा गरेपछि चीनको पनि पहुंच लीथियम भण्डारसम्म पुग्ने ठानिएको छ । यसले उसलाई वैश्विक खनिज बजारमा आफ्नो दबदबा बनाइराख्न सहयोग गर्नेछ ।
शेभचेन्कोको आसपास वैज्ञानिकहरुले १९८२ मै लिथियमको भंडार रहेको पुष्टि गरेका थिए । जमीनमा दबिएको यो खजाना सो क्षेत्रमा ४० हेक्टरमा फैलिएको छ ।
शेभचेन्कोमा अनुमानित १३.८ मिलियन टन लिथियम छ । यो ड्रोन र उन्नत सैन्य प्रणालिहरुमा प्रयोग हुने ब्याट्रीका लागि बहुमुल्य संपत्ति हो ।
अब यो क्षेत्रमा कब्जापछि रूसी अधिकारीहरुले भनेका छन् कि, जब स्थिति सुधार हुनेछ त्यतिबेला लिथियम भंडारको उत्खनन शुरू गरिनेछ ।
रूसले लीथियमको यो ये भंडार प्राप्त गर्नुले विश्ल शक्ति संतुलनलाई नै परिवर्तन गर्न सक्छ । रिपोर्टका अनुसार रूस र चीनले अब यो लिथियम भंडारको उपभोग गर्न सक्छन् ।
यता यसले अमेरिका–यूक्रेनको सुरक्षित आपूर्ति श्रृंखलाको योजना नै खतरामा परेको छ । र मस्कोको यो कदमले वैश्विक प्रविधि र रक्षा बजारहरुमा पुनः नयाँ आकार दिनसक्छ ।
लिथियमलाई यसको गुणका कारण सेतो सुन भन्ने गरिन्छ । यो आधुनिक रक्षा प्रणालिहरुका लागि निकै आवस्यक छ, किनभने यसको प्रयोग ड्रोन, पोर्टेबल संचार उपकरणहरु र उन्नत सेंसरमा उच्च क्षमता भएका ब्याट्रिहरु बनाउन प्रयोग गरिन्छ ।
ड्रोनका अलावा काउंटर–ब्याट्री रडार बनाउनका लागि पनि लीथियम अहम छ । यसको प्रयोग अमेरिकी र यूक्रेनी सेनाले दुश्मनको तोपखाना पत्ता लगाउनका लागि गर्दै आएका थिए ।
शेभचेन्कोमा रूसी कब्जाले अब उसलाई ड्रोन र अन्य प्रविधिहरुका लागि लीथियम आयात गर्नु पर्ने छैन । उसले अहिलेसम्म खासगरी चीनबाट लीथियम किन्दै आएको थियो । चीन वैश्विक लिथियमको राजा नै हो ।
यसमा विश्वभर अहिलेसम्म उसको दबदबा छ । चीनले वैश्विक लिथियम शोधन क्षमताको करीब ६०% नियंत्रित गर्छ । चीन र रूसको हालैका वर्षहरुमा रक्षा सहयोग बढेको छ ।
यस्तोमा रूसले लिथियमको भंडार प्राप्त गर्नु चीनलाई पनि आफ्नो प्रभाव बढाउनमा सहयोगी सावित हुनसक्छ । यद्यपि शेभचेन्कोको जटिल भूवैज्ञानिक संरचनाका कारण यहाँ लिथियम उत्खनन निकै कठिन काम हो ।
यसका लागि उन्नत संस्करणका प्रविधि आवस्यक पर्छ, जुन पश्चिमी प्रतिबंधहरु जारी रहँदा अहिले रूससंग त्यो छैन । तर यसमा चीनले उसको सहयोग गर्न सक्छ ।
चीनले पहिला पनि म्यांमार र आफ्नो क्षेत्रहरुमा कयौं धातुहरुको उत्खनन गरिरहेको छ । उता अमेरिकाले हालै यूक्रेनका साथ गरेको महत्वपूर्ण खनिज सम्झौता अब खतरामा पर्न सक्छ ।
जसको उद्देश्य यूक्रेनको खनिज भंडारको खोज गर्नु पनि थियो । अब शेभचेन्को रूसमा गाभिनुले यो सम्झौतालाई कमजोर बनाउन सक्छ। यसले यूक्रेनका लागि पनि उसको सेनालाई आधुनिक बनाउने र पश्चिमी सहयोगीहरुका साथ समन्वयमा मुश्किल हुनेछ।
अर्कातर्फ शेभचेन्कोमा कब्जाले रूसको सैन्य–औद्योगिक क्षमताहरुलाई बढाउने छ । चीनलाई समेत फाइदा हुने गरी रुसले यो सफलता हात पारिरहँदा यता चीनका वैज्ञानिकहरुले पनि एक यस्तो बम तैयार पारेका छन्, जसको बारेमा भनिएको छ कि यसले दुश्मनको बिद्युत पूर्वाधारहरुलाई नष्ट गर्न सक्छ ।
यो एक ग्रेफाइट बम हो, जसले हमला गर्दा टारगेट गरिएको क्षेत्रमा बिजुलीको आपूर्ति पूरै ठप्प हुन्छ । चीनको सरकारी ब्रोडकास्टर सीसीटीभीको सोशल मीडिया प्लेटफर्ममा यसको एक भिडियो साझा गरिएको छ ।
एनिमेटेड भिडियोमा हतियारलाई जमिनमा तैनाथ एक वाहनबाट लन्च गरिएको छ । यद्यपि चिनियाँ सरकारी टिभीले यो हतियारको नामका बारेमा भने कुनै जानकारी दिएको छैन ।
भिडियोमा हतियार लन्च हुनासाथ नै सिलिन्डर आकारका ९० सबम्यूनिशन बाहिर निस्किएका देखिन्छन् । जुन जमिनमा झर्ने वित्तिकै उफ्रिएको देखिन्छन र लगत्तै यसमा विस्फोट हुन्छ ।
यसभित्र हाई भोल्टेज बिजुलीका पूर्वाधारलाई शर्ट सर्किट गर्नका लागि डिजाइन गरिएको पातलो, रासायनिक रूपले उपचारित कार्बन फिलामेन्ट हुन्छन, जो विस्फोटका साथ छरपस्ट हुन्छन् । यी कार्बन फिलामेन्टले दुश्मनको बिजुलीघरलाई खरानी बनाउन सक्छन् ।
च्यानलका अनुसार, यो हतियारले १० हजार वर्ग मिटरभन्दा धेरै क्षेत्रमा बिजुलीलाई अवरुद्ध पारेर पुरै ब्लाकआउट गर्न सक्छ । जुन दुश्मनको कमाण्ड र नियन्त्रण प्रणालीलाई बाधा पुर्याउनका लागि प्रभावकारी मानिएको छ ।
यद्यपि, चिनियाँ सरकारी मिडियाले यो हतियारका नाम बताएको छैन् र यसलाई ’घरेलु रूपबाट निर्मित एक रहस्यमयी मिसाइल’ भनेको । र अहिले यो स्पष्ट भएको छैन कि यो चिनियाँ हतियार विकासको कुन चरणमा पुगेको छ वा यसलाई चिनियाँ सेनाले तैनाथ गरेको छ वा छैन त्यो पनि अहिले पुष्टि भएको छैन ।
सीसीटीभीले यसलाई ग्रेफाइट बमका रूपमा भनेर सम्बोधन गरेको छैन । तर यसका विशेषताहरु ग्रेफाइट हतियारसंग निकै मिल्छन् । भिडियोका अनुसार, यसको रेंज २९० किलोमिटर र यसको वारहेड ४९० किलोग्राम वजनको छ ।
जसले यसलाई सैन्य सबस्टेशनहरु र अन्य विद्युत पूर्वाधारहरुमा हमला गर्नका लागि उपयुक्त बनाएको छ । यसबीच पिपुल्स लिबरेशन आर्मीसंग ग्रेफाइट बमहरु कति छन् वा छ, छैनन् भन्ने बारेमा निकै कम सार्वजनिक रिपोर्ट छन् ।
सन २०१७ मा मोडर्न शिप्स म्यागजिनका संपादक चेन वुंडीले एक टिप्पणीमा ग्रेफाइट बमहरुलाई भविष्यका युद्धमा पीएलएका लागि खेल बदल्ने खालका अपरंपरागत हतियारका रूपमा वर्णन गरेका थिए ।
चेनले भनेका थिए कि यी हतियार पहिला नै चिनियाँ सेनाको सेवामा आइसकेको छ । तर उनले एक पुरानो, कम एडभांस संस्करणलाई उदृत गरेका थिए, जसमा वारहेडको वजन र कभरेज क्षेत्र आधा थियो ।
यस्ता बमहरुको प्रयोग अमेरिकी सेनाले लामो समयदेखि गर्दै आएको छ । इराकमा ग्रेफाइट वारहेडको प्रयोग गरेर र्यास टमहक क्रूज मिसाइलहरुले नेशनल ग्रिडको ८५ प्रतिशत हिस्सालाई निष्क्रिय पारेको थियो, जसले सैन्य कमान, वायु रक्षा र सरकारी संस्थान अध्यारोमा डुबेका थिए ।
अहिले चीनले पनि सोही बम बनाइरहेको भन्ने खबर अनि रुसले अमेरिकाले आँखा गाडेको युक्रेनी लिथियम भण्डार भएको क्षेत्र कब्जा गरेको संदर्भमा तपाइँका टिप्पणी अवस्य व्यक्त गर्नुहोला ।
ताजा खबरका लागि नेपाल टाइम्स्को अनलाइन पोर्टल डब्लु डब्लु डब्लु डट नेपाल टाइम्स् डट नेटमा गएर हेर्न सक्नु हुनेछ । यसैगरि हाम्रो युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज पनि अवस्य भिजिट गर्नुहोला । तपाईले गर्नु भएको लाइक, कमेन्ट, सेयर र सब्क्राइबका लागि धेरै धन्यवाद । नेपाल टाइम्स् हेर्दै गर्नुहोला नमस्कार ।
