२६ चैत, एजेन्सी ।
विश्वमा कम कार्बन बिजुली उत्पादन गर्ने संसारको दोस्रो ठूलो स्रोत हो न्यूक्लियर पावर। हाल विश्वमा कुल ४४९ आणविक ऊर्जा संयंत्रहरू छन् । जसले विश्वको ऊर्जाको लगभग ११ प्रतिशत आपूर्ति गर्दछ। संयुक्त राज्य अमेरिकासँग संसारमा सबैभन्दा ठूलो संख्यामा परमाणु संयन्त्रहरू छन्। तिनीहरूको कुल संख्या ९६ रहेको छ । यसको क्षमता ९७ हजार ५ सय ६५ मेगावाट रहेको छ ।
फ्रान्समा कुल ५८ आणविक ऊर्जा संयंत्रहरू छन् । जसले देशको लगभग ७५ प्रतिशत बिजुली उत्पादन गर्दछ। तर, फ्रान्सले सन् २०३५ सम्ममा यो मात्रा ५० प्रतिशतले घटाउने बताएको छ । चीनमा ४८ आणविक ऊर्जा संयन्त्र छन् भने जापानमा थप ३७ , रूसमा ३६ आणविक ऊर्जा संयंत्रहरू रहेका छन् छन्।
क्षमताको आधारमा विश्वका १० आणविक ऊर्जा संयन्त्रहरू यस्ता छन् –
१. काशीवाजाकी–कारीवा आणविक ऊर्जा संयन्त्र – जापानको काशिवाजाकी–कारीवा परमाणु ऊर्जा संयन्त्रको कुल क्षमता ७ हजार ९ सय ६५ मेगावाट छ । जसले यसलाई विश्वको सबैभन्दा ठूलो आणविक ऊर्जा प्लान्टको उपाधि दिएको छ। राजधानीबाट करिब २२० किलोमिटर टाढा निगाता प्रिफेक्चरमा रहेको काशिवाजाकी–कारीवा प्लान्टमा सातवटाभन्दा बढी उबलने पानीका रिएक्टरहरू छन्। तीमध्ये पाँचको कुल क्षमता १,१०० मेगावाट छ, जबकि पछिल्लो दुईको १,३५६ मेगावाट छ। टोकियो इलेक्ट्रिक कम्पनीको स्वामित्वमा रहेको यो आणविक ऊर्जाको स्थापना लागत ७० अर्ब येन रहेको बताइएको छ ।
२. ब्रुस न्यूक्लियर जेनेरेटिङ स्टेसन– क्यानाडाको गौरव मानिने ब्रुस न्यूक्लियर जेनेरेटिङ स्टेशनको कुल क्षमता ६ हजार २३४ मेगावाट छ। ब्रुस पावरद्वारा सञ्चालित,यो संसारको दोस्रो ठूलो आणविक ऊर्जा प्लान्ट हो जसमा ८ वटा प्रेसराइज्ड हेभी वाटर रिएक्टरहरू छन्। यो क्यानाडाको पहिलो आणविक रिएक्टर हो र यो लगभग २ दशमलव ४ बिलियन क्यानेडियन डलरको लागतमा बनेको थियो ।
३. शिन कोरी आणविक उर्जा प्लान्ट – कोरिया हाइड्रो एण्ड न्यूक्लियर पावरको स्वामित्वमा रहेको शिन कोरी आणविक उर्जा प्लान्ट ६ हजार ४० मेगावाटको कुल क्षमताको साथ तेस्रो स्थानमा छ। यो १९७८ मा बुसान, दक्षिण कोरिया नजिकै सुरु भएको थियो। यो दक्षिण कोरियामा पहिलो परमाणु रिएक्टर हो । यसमा जम्मा ८ रिएक्टर छन् ।
४. हानुल आणविक ऊर्जा संयन्त्र – ५ हजार ९ सय २८ मेगावाट क्षमताको हानुल आणविक ऊर्जा संयन्त्र विश्वको चौथो ठूलो आणविक ऊर्जा संयन्त्र हो। यो पहिले उलचिन आणविक पावर प्लान्ट भनेर चिनिन्थ्यो । यो प्लान्टमा छ वटा प्रेसराइज्ड वाटर रिएक्टरहरू छन्। कोरियालीहरूले यसलाई आफ्नो देशको गौरव ठान्छन्, किनकि यो कोरियाली–निर्मित कम्पोनेन्टहरू प्रयोग गर्ने पहिलो संयन्त्र हो ।
५. ह्यान्बिट आणविक ऊर्जा प्लान्ट – शीर्ष १० देशहरूको सूचीमा यो स्थान बनाउने अर्को कोरियाली आणविक पावर प्लान्ट हो। पहिले यो योङ्गवाङ एनपीपी भनेर चिनिन्थ्यो। ह्यान्बिटको कुल स्थापित क्षमता ५ हजार ८ सय ९९ मेगावाट छ । यो प्लान्ट पनि दक्षिण कोरियाली कम्पनी कोरिया हाइड्रो एन्ड न्यूक्लियर पावरको स्वामित्वमा छ। यसमा ६ रिएक्टर छन् ।
६. जापोरिज्जिया परमाणु ऊर्जा संयंत्र – ५ हजार ७ सय मेगावाटको कुल क्षमतासंग युक्रेनको जापोरिज्जिया आणविक उर्जा संयंत्र छ्रैठौं सूचीमा छ । यो प्लान्टलाई २०२७ सम्म १० वर्षको आयु बढाउन सक्षम बनाउने योजना भएपनि यो युक्रेन र रुस युद्धको चपेटामा परेको छ । पछिल्लो समय मात्रै जापोरिज्जिया प्लान्टमा फेरि आक्रमण भएको छ । ड्रोन हमलापछि ‘ठूलो आणविक दुर्घटना’ हुने खतरा बढाएको भन्दै संयुक्त राष्ट्रको आणविक निगरानी निकायले चेतावनीसमेत दिएको छ । रुसले तीन जनाको ज्यान जाने गरी भएको आक्रमणमा युक्रेनको हात रहेको दाबी गरेको छ । तर युक्रेनले यी आरोपहरूलाई अस्वीकार गरेको छ । ६ रिएक्टर भएको युक्रेनको यो प्लान्ट अहिले रुसको नियन्त्रणमा छ । यो प्लान्टमा ९५० मेगावाट क्षमताका ६ वटा पीडब्लुआर युनिट छन् । यो युरोपको सबैभन्दा ठूलो आणविक ऊर्जा प्लान्ट हो।
७. ग्रेभलाइन्स आणविक पावर प्लान्ट – फ्रान्सको यो आणविक पावर प्लान्ट ५ हजार ४ सय ६० मेगावाटको शुद्ध क्षमताको साथ विश्वको सातौं ठूलो आणविक प्लान्ट हो। फ्रान्सेली तटमा डोभरबाट ४८ किलोमिटर टाढा अवस्थित यस आणविक ऊर्जा प्लान्टमा छ वटा ९०० मेगावाट क्षमताका एकाइहरू छन्, जुन १९८० मा सञ्चालनमा आएको थियो। यो प्लान्टले फ्रान्सेली बिजुलीको लगभग ५ दशलमव ९ प्रतिशत उत्पादन गर्दछ।
८. पालुएल न्यूक्लियर पावर प्लान्ट – ५ हजार ५ सय २८ मेगावाटको कुल क्षमताको यो फ्रान्सेली आणविक ऊर्जा प्लान्ट हो। फ्रान्सको इङ्लिस च्यानल तटबाट करिब ४० किलोमिटर टाढा रहेको यो प्लान्ट देशको दोस्रो ठूलो आणविक प्लान्ट हो। यसले फ्रान्सको बिजुली ग्रिडमा वार्षिक रूपमा लगभग ३२ बिलियन किलोवाट–घण्टा बिजुली आपूर्ति गर्दछ।
९.होंग्यानहे परमाणु ऊर्जा संयंत्र – चीनमा रहेको यो आणविक ऊर्जा संयंत्र लिओनिङ प्रान्त, डालियान को तटीय शहर नजिकै अवस्थित छ। यसमा ४ हजार ४ सय ७६ मेगावाट कुल क्षमता छ । यसमा चार वटा युनिटहरु रहेका छन् । यो चीनको दोस्रो ठूलो आणविक उर्जा केन्द्र हो ।
१०. फुकुशिमा दैनी आणविक उर्जा प्लान्ट – जापानमा रहेको यो उर्जा प्लान्ट नाराहा, फुकुशिमा प्रिफेक्चरमा स्थित छ। यो संसारको दशौं ठूलो आणविक उर्जा संयंत्रको रूपमा स्थापित छ । २०११ को जापान भूकम्पले फुकुशिमा को चार रिएक्टर एकाइहरू स्वचालित रूपमा बन्द गराएको थियो । प्लान्टमा ११ सय मेगावाटको कुल क्षमता रहेको छ ।
हाल विश्वभर ५० भन्दा बढी आणविक संयन्त्रहरू निर्माणाधीन छन् । जसमध्ये अधिकांश चीनमा रहेका छन्।
