५ जेठ , एजेन्सी ।
भारतले सिंधु जलसन्धिलाई निलम्बन गर्ने निर्णय गरेपछि चीनले पाकिस्तानी बाँधहरुको निर्माण कार्यलाई तिव्रता दिन आदेश दिएको छ । चीनका तर्फबाट घोषणा गरिएको छ कि भारतको पानी आपूर्ति बन्द गर्ने फैसलापछि चीनले पाकिस्तानमा एक ’फ्लागगशिप’ बाँधमा काम तीव्र पारेको छ ।
चीनको सरकारी स्वामित्व रहेको चाइना इनर्जी इंजीनियरिंग कर्पोरेशन २०१९ देखि उत्तर–पश्चिमी पाकिस्तानको खैबर पख्तूनख्वा प्रांतमा ’मोहम्मद हाइड्रोपावर प्रोजेक्ट’ मा काम गरिरहेको छ । साउथ चाइना मर्निंग पोस्टको रिपोर्टमा भनिएको छ कि यो प्रोजेक्ट आगामी वर्ष पुरा हुने वाला थियो तर अब यसलाई थप तीव्र बनाइएको छ ।
शनिवार चीनको सरकारी ब्रोडकास्टर सीसीटीभीले भनेको थियो कि “बांधमा कंक्रीट भर्ने काम शुरू भएको छ, जुन पाकिस्तानको यो नेशनल फ्लागशिप परियोजनाका लागि माइलस्टाने र फरेन डेभलपमेन्टेल फेजको हिस्सा हो ।
यसबीच कयौं रिपोट्र्समा दाबी गरिएको छ कि पाकिस्तान आफ्नो ८० प्रतिशत भन्दा धेरै खेतीका लागि सिंधु नदी जल सिस्टममा निर्भर छ । तर भारतले ’रगत र पानी एक साथ बग्न सक्दैन भन्दै यो सन्धी खारेज गरेको छ ।
उता पाकिस्तानले भारतको यो फैसलालाई ’एक्ट अफ वार’ भनेको छ । यसबीच रोयटर्सले शुक्रवार आफ्नो एक रिपोर्टमा भनेको थियो कि भारतले गत महिना भएको आतंकवादी हमलाको प्रतिशोध अन्तर्गत सिंधु नदीबाट उसले निकाल्ने पानीमा नाटकीय रूपले वृद्धि गर्ने योजनामा विचार गरिरहेको छ ।
रिपोर्टमा भनिएको छ कि प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदीले अधिकारीहरुलाई चेनाब, झेलम र सिंधु नदीमा परियोजनाहरुको योजना र काममा तिव्रता ल्याउन आदेश दिएका छन् । १९६० को सिंधु जलसंधि अन्गर्तत, पाकिस्तानलाई सिंधु र यसका सबैभन्दा पश्चिमी सहायक नदीहरु, झेलम र चेनाबको पानीमा अधिकार छ, यता भारतलाई भने पूर्वी रावी, सतलुज र व्यास नदीको पानी उपयोग गर्ने अधिकार छ ।
भारतको बाँधहरुको विशाल नेटवर्कमा भाखडा नांगल पनि सामेल छ, जुन सिंधु जलसंधिको अधीनमा आउने नदीहरुमा सबैभन्दा ठूलो बांध हो । अर्कातर्फ पाकिस्तानको फुड प्रोडक्शन सिस्टम पूर्णरुपमा सिंधु नदीमा निर्भर रहेको छ र २०२२ मा पाकिस्तान भयानक बाढीको चपेटामा परेको थियो, अब पनि उसलाई फेरी बाढीमा पर्ने चिन्ता रहेको छ ।
यसैसंग जुध्नका लागि खैबर पख्तूनख्वा प्रांतमा मोहमंद बांधलाई बिजली उत्पादन, बाढी नियंत्रण, सिंचाई र जल आपूर्तिका लागि एक बहुउद्देश्यीय सुविधाका रूपमा काम गर्नका लागि डिजाइन गरिएको हो ।
यसले अनुमानित ८०० मेगावाट जलविद्युत उत्पन्न गर्नेछ र खैबर पख्तूनख्वा प्रांतको राजधानी र सबैभन्दा ठूलो शहर पेशावरलाई प्रतिदिन ३०० मिलियन ग्यालन पेय जलको आपूर्ति गर्नेछ ।
चीन र पाकिस्तानबीच सात दशकभन्दा लामो समयदेखि कूटनीतिक साझेदारी छ र बेजिंगले चीन–पाकिस्तान आर्थिक करिडोर अन्गर्तत पाकिस्तानमा अर्बौ डलर लगानी गरेको छ, जुन उसको बेल्ट एंड रोड इनिसिएटिभको एक महत्वपूर्ण हिस्सा हो ।
चीनको आधारभूत ढांचा परियोजनाहरुमा डायमर–भाषा बांध पनि सामेल छ, जुन सिंधु नदीमा निर्माणाधीन छ र यसको उद्देश्य पाकिस्तानको जल भंडारण क्षमतामा सुधार गर्नु हो।
यसैबीच पाकिस्तानको इंटर–सर्भिसेज पब्लिक रिलेसन्स(आईएसपीआर)का महानिर्देशक लेफ्टिनेंट जनरल अहमद शरीफ चौधरीले भारतलाई पानीलाई हतियार नबनाउन चेतवानी दिएका छन् ।
उनले भनेका छन्, यसले यस्तो परिणाम ल्याउन सक्छ, जुन पुस्तौंसम्म गुञ्जिरहने छ । अरब न्यूजलाई दिएको एक अन्तर्वार्तामा लेफ्टिनेंट जनरल अहमद शरीफ चौधरीले भने, “पाकिस्तानको पानीलाई रोक्नका लागि भारतद्वारा उठाइएको कुनै पनि कदमले रातो रेखालाई पार गरेको मानिने छ । पाकिस्तानी सेनाका अधिकारीले अगाडि भने, “मलाई आशा छ यस्तो समय आउने छैन तर यो यस्तो कारबाही हुनेछ जुन विश्वले देख्नेछ । र जसको परिणामहरुका लागि हामी आउने कयौं वर्षहरु र दशकौंसम्म पनि लड्ने छौं । कसैले पनि पाकिस्तानको पानी रोक्ने हिम्मत गर्न सक्दैन“ ।
वास्तवमा भारत र पाकिस्तानले कयौं वर्षहरुको छलफल पछि १९ सेप्टेम्बर १९६० मा सिन्धु जलसन्धीमा हस्ताक्षर गरेका थिए । सो बेला विश्व ब्याँकको उपस्थितिमा भारतीय प्रधानमंत्री जवाहर लाल नेहरू र पाकिस्तानका तर्फबाट जनरल अयूब खानले कराचीमा हस्ताक्षर गरेका थिए ।
यस अन्तर्गत भारतबाट निस्कने पश्चिमी नदीहरु सिंधु, झेलम र चिनाबको करीब ८० प्रतिशत जल प्रवाह पाकिस्तानलाई दिइनेछ । यस्तै पूर्वी नदीहरु रावी, ब्यास र सतलुज नदीमा भारतको पूर्ण नियंत्रण हुनेछ ।
यद्यपि पाकिस्तानलाई जुन नदीहरुमा अधिकार दिइएको थियो त्यसमा पनि भारतले अधिकार जमाउँदै आएको थियो । भारत र पाकिस्तान बीच अहिलेसम्म देखिएको सबैभन्दा टिकेको सन्धी नै यही थियो ।
तर अब यो पनि संकटमा परेको छ । जबकी कारगिल युद्ध, २६÷११, पुलवामा जस्ता हमलाहरु पछि पनि भारतले यसलाई निलम्बन गरेको थिएन, तर अब भारतले कडा कदम चाल्दै सिंधु जल संधिलाई खारेज गरेको हो ।
यसबीच पाकिस्तानका विदेशमन्त्री मोहम्मद इशाक डार आज तीन दिने भ्रमणका लागि चीन प्रस्थान गरेका छन् । भ्रमणका क्रममा उनले चीनका विदेशमन्त्री वाङ यीका साथै चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका प्रमुख सदस्यसहित अन्य वरिष्ठ नेतासँग भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम छ ।
पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयका अनुसार भेटवार्ता क्षेत्रीय विकास र पाकिस्तान–चीन सम्बन्धका विभिन्न आयाममा केन्द्रित हुनेछन् । डारसंगै पाकिस्तानको अफगानिस्तान मामिलाका विशेष प्रतिनिधि मोहम्मद सादिक पनि संगै गएका छन् ।
यस्तै २० मे अर्थात भोली तालिबानका विदेशमन्त्री अमीर खान मुत्तकी पनि चीन पुग्ने बताइएको छ । यता भारतीय गुप्तचर एजेन्सीहरुले यो भ्रमणलाई हालैको भारत पाकिस्तान संघर्षपछिको रणनीतिक बैठकका रुपमा हेरिरहेको छ ।
किनभने यो बैठकमा चीन, पाकिस्तान र अफगानिस्तानका विदेशमन्त्रीहरुका बीच दक्षिण एसियाको बदलिदो सुरक्षा स्थिति र आगामी रणनीतिमा चर्चा हुने ठानिएको छ । यो एक त्रीपक्षीय बैठक हुनेछ जसमा सीमापार आतंकबाद, सुरक्षा सहयोग र आर्थिक गतिविधिहरुको नाममा रणनीतिक समीकरण बनाउन लागिएको अनुमान भारतले गरेको छ ।
यसबारे आफ्ना टिप्पणी पनि व्यक्त गर्नु होला । ताजा खबरका लागि नेपाल टाइम्स्को अनलाइन पोर्टल डब्लु डब्लु डब्लु डट नेपाल टाइम्स् डट नेटमा गएर हेर्न सक्नु हुनेछ । यसैगरि हाम्रो युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज पनि अवस्य भिजिट गर्नुहोला । तपाईले गर्नु भएको लाइक, कमेन्ट, सेयर र सब्क्राइबका लागि धेरै धन्यवाद । नेपाल टाइम्स् हेर्दै गर्नुहोला नमस्कार ।
