१८ भदौ , काठमाण्डौ ।
दोस्रो विश्वयुद्ध अन्त्यको ८० वर्ष पुगेको अवसरमा चीनले विश्वका शक्ति राष्ट्र रुस र उत्तकोरियासहित २६ देशका विशिष्ट पाहुनाको उपस्थितिमा भव्य समारोहको आयोजना गर्याे । बेइजिङको तियानआनमेन स्क्वायरमा चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङका अगाडि हजारौं सैनिकहरूले परेड गरेका छन्।
परेडमा शक्तिशाली र अत्याधुनिक हतियारहरू पनि प्रदर्शन गरिएको छ। परेड नेपाली समयअनुसार बिहान ६ः४५ देखि सुरू भएको थियो। यो चीनको सबैभन्दा ठूलो सैन्य परेड हो। चीनले विश्वयुद्ध अन्त्य भएको अवसरमा समारोह गरेको यो दोस्रो पटक हो।
परेडमा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन, उत्तर कोरियाका सर्वाेच्च नेता किमजोङ उन, नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, पाकिस्तानका प्रधानमन्त्री शहबाज शरिफ, इरानका राष्ट्रपति मसउद पेजेश्कियन, मंगोलियाका राष्ट्रपति उखनागिन खुरेल्सुख, इन्डोनेशियाका राष्ट्रपति प्रबोवो सुबियान्तो लगायत एशियाका थुप्रै नेताहरू पनि उपस्थित थिए त्यसैगरी काजाकस्तान, उज्बेकिस्तान, ताजिकिस्तान र किर्गिस्तानका नेताहरू पनि सहभागी भएका छन्।
युरोपतर्फबाट भने केवल दुई नेताहरू– स्लोभाकियाका प्रधानमन्त्री रोबर्ट फिको र सर्बियाका राष्ट्रपति एलेक्जान्डर भुचिच उपस्थित थिए। अफ्रिका र क्यारेबियन मुलुकहरूबाट पनि प्रतिनिधित्व भएको छ, जसमा क्युबाका राष्ट्रपति मिगेल डियाज–कानेल र माल्दिभ्सका राष्ट्रपति मोहम्मद मुइज्जु उपस्थित थिए।
तर चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ, रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन र उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोङ–उन एउटै फ्रेममा देखिनु ऐतिहासिक रहेको विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएका छन । परेडमा अवलोकनका जाँदै गर्दा किम जोङ–उन, सी र पुटिन एकैसाथ काँधमा काँध मिलाएर हिँडेको देखिएको थियो।
अमेरिकी टेलिभिजन नेटवर्क सिएनएनका अनुसार यी तीन नेता एकसाथ देखिएको यो पहिलो पटक हो। पछिल्लो समय चीन र उत्तर कोरियाबीच सम्बन्ध केही चिसिएको आकलन गरिन्छ। युक्रेन युद्धपछि उत्तर कोरियाले रूसलाई हतियार र सैन्य सहयोगसमेत गरेको छ।
सन् २०२४ मा चीन र उत्तर कोरियाबीच उच्चस्तरीय भेटवार्ता नै नभएको भनेर सिएनएनले लेखेको छ। सैन्य परेडमा सहभागी हुन भने सी आफैले किम जोङ–उनलाई निमन्त्रणा दिएका थिए। उनी बुलेटप्रुफ रेल चढेर चीन आइपुगेका थिए।
तीन नेताहरू काँधमा काँध मिलाएर हिँड्नुलाई विश्व भूराजनीतिमा बढिरहेको ध्रुवीकरणको पृष्ठभूमिमा एक सन्देश दिन खोजिएको विश्लेषण सिएनएनले गरेको छ। यसले चीन र उत्तर कोरियाबीचको सम्बन्ध पनि सुधार भएको सन्देश दिन खोजिएको छ।
उनीहरूले चीन, रुस र उत्तर कोरिया पश्चिमी मुलुकहरूलाई चुनौती दिने वैकल्पिक विश्व व्यवस्थाको साझेदारको रूपमा आफूलाई प्रस्तुत गरिरहेको भनेर सिएनएनले लेखेको छ। काँधमा काँध मिलाएर हिँडेको दृश्यलाई तीनै नेता अब एउटै यात्रामा अघि बढेका छन्, जहाँ उनीहरूको कूटनीतिक वा सैन्य सहकार्य नजिकैको भविष्यमा टुट्ने संकेत छैन भन्ने सन्देश दिन खोजिएको अमेरिकी मिडियाहरूले नै लेखेका छन्।
रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन, चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ र उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोङ उन, एकसाथ चीनको सैन्य परेडमा देखिएको परिदृश्य आफैंमा एउटा शक्तिशाली प्रतीकात्मक घटना हो। यो दृश्यले विश्वव्यापी भूराजनीतिमा गहिरो प्रभाव पार्न सक्ने संकेत गर्छ।
उनीहरूले एकअर्कालाई साथ दिने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुले यो गठबन्धनको सम्भावित शक्ति र भावी दिशाबारे अनेकौं प्रश्नहरू खडा गर्दछ। यस भेटघाटको प्राथमिक सन्देश भनेको ‘एकता र साझा उद्देश्य’ हो। यो पश्चिमी राष्ट्रहरू, विशेषगरी अमेरिका र यसका सहयोगीहरूलाई दिइएको एउटा स्पष्ट सन्देश हो कि यी तीन देशहरू एक्ला छैनन् र उनीहरू आफ्नो सार्वभौमिकता र सुरक्षा हितका लागि एकजुट हुन तयार छन्।
यो गठबन्धनले हालको विश्व व्यवस्थामा पश्चिमी राष्ट्रहरूको, विशेषगरी संयुक्त राज्य अमेरिकाको, प्रभुत्वलाई चुनौती दिने संकेत गर्दछ। यी तीन देशहरू सबै कुनै न कुनै रूपमा अमेरिकाको प्रतिबन्ध वा आलोचनाको सामना गरिरहेका छन्, जसले उनीहरूलाई एक साझा मोर्चा बनाउन उत्प्रेरित गरेको समेत विश्लेषण गरिएको छ ।
अब एकल महाशक्तिको सट्टा, अब धेरै शक्ति केन्द्रहरूले विश्वव्यापी मामिलामा प्रभाव पारिरहेका छन्। चीन, रुस र उत्तर कोरियाको यो गठबन्धन नयाँ शक्ति सन्तुलनको एक महत्त्वपूर्ण हिस्सा बन्ने समेत विश्लेषण गरिएको छ। यदि चीन, रुस र उत्तर कोरिया साँच्चै एकजुट भए भने उनीहरू नै विश्वकै सबैभन्दा शक्तिशाली बन्नेछन् ।
विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थव्यवस्था भएको चीनसँग विशाल सैन्य शक्ति छ। यसको जनमुक्ति सेना विश्वको सबैभन्दा ठूलो स्थायी सेना हो, जससँग अत्याधुनिक हतियार, नौसेना, वायुसेना र आणविक क्षमता छ। चीनले आफ्नो सैन्य आधुनिकीकरणमा ठूलो लगानी गरिरहेको छ र यसको प्रविधि द्रुत गतिमा विकास भइरहेको छ।
अर्काेतर्फ रुस एक परम्परागत सैन्य महाशक्ति हो, जससँग दोस्रो ठूलो आणविक हतियारको भण्डार छ र उन्नत मिसाइल प्रविधि, वायुसेना र नौसेना छ। युक्रेन युद्धका बाबजुद पनि रुसको सैन्य अनुभव र क्षमतालाई कम आँक्न मिल्दैन भने उत्तर कोरिया रहस्यले भरिएको एक आणविक शक्ति हो र यसले छोटो तथा लामो दूरीका मिसाइल प्रविधिमा उल्लेखनीय प्रगति गरेको छ।
यदि यी तीन देशहरूले आफ्नो सैन्य प्रविधि, गुप्तचर जानकारी र सैन्य रणनीति आदानप्रदान गरे भने, यसले पश्चिमी गठबन्धनका लागि ठूलो चुनौती सिर्जना गर्न सक्छ। विशेषगरी, साइबर युद्ध, आणविक क्षमता र मिसाइल प्रविधिको क्षेत्रमा उनीहरूको सहकार्य भयावह हुन सक्छ ।
यस्तै विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थव्यवस्था र विश्वव्यापी व्यापारको प्रमुख खेलाडीको रूपमा, चीनसँग अतुलनीय आर्थिक शक्ति छ। यसले अन्य देशहरूलाई लगानी, पूर्वाधार विकास र व्यापारको माध्यमबाट प्रभाव पार्न सक्छ। रुस ऊर्जा (तेल र ग्यास) को एक प्रमुख आपूर्तिकर्ता हो, जसले युरोप र एसियाका धेरै देशहरूलाई प्रभाव पार्छ।
यद्यपि पश्चिमी प्रतिबन्धका कारण यसको अर्थतन्त्रमा केही असर परेको छ, तर यसले अझै पनि महत्त्वपूर्ण आर्थिक भूमिका खेल्छ। उत्तर कोरियाको अर्थतन्त्र तुलनात्मक रूपमा सानो र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्धका कारण कमजोर छ। तर, यसले अन्य दुई देशबाट आर्थिक सहायता र व्यापारिक अवसर प्राप्त गर्न सक्छ, जसले यसलाई केही हदसम्म स्थिरता प्रदान गर्न सक्छ।
अर्काेतर्फ संयुक्त राष्ट्र संघको सुरक्षा परिषद्मा चीन र रुस दुवै स्थायी सदस्य हुन् र उनीहरूसँग भिटो शक्ति छ। यसले उनीहरूलाई कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय निर्णयलाई रोक्न वा आफ्नो पक्षमा पार्न सक्ने क्षमता प्रदान गर्दछ। यदि यी देशहरूले एक साझा कूटनीतिक मोर्चा बनाए भने, उनीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय फोरमहरूमा पश्चिमी एजेन्डालाई चुनौती दिन र आफ्नो एजेन्डालाई अगाडि बढाउन सक्छन्।
यसले अन्तर्राष्ट्रिय कानुन र नियमहरूको व्याख्यामा पनि प्रभाव पार्न सक्छ। यो गठबन्धनले सैन्य, आर्थिक र राजनीतिक रूपमा विशाल शक्ति धारण गर्न सक्छ, जसले विश्वव्यापी शक्ति सन्तुलनलाई महत्त्वपूर्ण रूपमा परिवर्तन गर्ने क्षमता राख्छ।
यसले पश्चिमी प्रभुत्वलाई चुनौती दिने र बहुध्रुवीय विश्व व्यवस्थाको निर्माणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने देखिन्छ। यद्यपि, यस गठबन्धनको सफलता र दिगोपन उनीहरूका आन्तरिक चुनौतीहरू र बाह्य प्रतिक्रियाहरूमा निर्भर हुनेछ।
