१ असोज , काठमाण्डौ ।
जेनजी आन्दोलनका क्रममा मुख्य तीन दल एमाले, काँग्रेस र माओवादीका नेताहरु प्रदर्शनकारीहरुको मुख्य निशानामा परे । उनीहरुको घर जलाइए, कसैमाथि हातपात भयो, धेरै ज्यान जोगाउन सेना, प्रहरीको शरणमा गए । यी तीन पार्टीका केन्द्रिय कार्यालयदेखि जिल्ला जिल्लाका कार्यालयहरु खरानी भए ।
अर्थात जसले बढी शासनसत्ता हातमा लिए, तिनै आन्दोलनकारीको क्रोधको केन्द्रमा परे, उनीहरुसंग राजनीतिक, आर्थिकरुपमा जोडिएकाहरु पनि नराम्रोसंग निशानामा परे । देउवा पतिपत्नीमाथि रगताम्मे हुने गरी हातपात भएपनि यो आन्दोलनका क्रममा सबैभन्दा बढी केपी शर्मा ओलीमाथि गाली र उनको विरोध अन्यको भन्दा चर्कोगरी सुनियो ।
दुई दिनसम्म देशभरका सडकमा ओलीको नाममा देश छोडको नारा लागे । सम्भवतः सबैभन्दा बढी विरोध भएकाले होला अन्य नेताहरु सबै सैनिक व्यारेकबाट बाहिर आइसक्दा ओली भने अझै केही दिन सार्वजनिक नहुने एमालेकै उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीले बताएका छन् ।
यसबीच उनले शिवपुरीबाट लेखेको भनिएको चिठी पनि फेक भएको ज्ञवालीले प्रष्ट पारिसकेका छन् । कुनै समय थियो जतिबेला ओली नै समकालिनहरुमा लोकप्रिय थिए । विशेषतः युवाहरुमा उनको जबर्जस्त क्रेज थियो, केपी बा आइ लभ यु को नारा घन्किन्थ्यो । तर आज उनी सार्वजनिक हुन पनि सकिरहेका छैनन् ।
२ दिने जेनजी आन्दोलनका बेलामात्रै होइन, ओली पछिल्लो केही वर्षयता युवाहरुको तालीको होइन गालीको शीर्षस्थानमा थिए । उनी कुनै कार्यक्रममा उपस्थित हुँदा उनका नाममा नकारात्मक हुटिंग हुन्थ्यो । सडकमा निस्किदा कालो झण्डा देखिन्थ्यो ।
अझ ओलीको सवारीका कारण ट्राफिक जाम हुँदा त युवाहरुले तत्कालै उनकै सामु विरोध गरेको विभिन्न शहरहरुमा कयौ पटक देखिएको थियो । यस्तो समय आएको थियो, ओलीले बाहिर कार्यक्रममा जानु पर्दा पहिला नै त्यहाँ हुलहुज्जत हुने शंका लागे वा कसैले कालो भेस्टमात्रै लगाएको भएपनि प्रहरीले पहिला तिनिहरुलाई नियन्त्रणमा लिनेसम्म गरिएको थियो ।
यता सामाजिक संजालमा पनि ओलीका पोस्टहरुमा गाली गर्नेहरुकै संख्या बढी देखिन थालेको थियो । यो त्यतिबेला झनै बुस्ट हुनथाल्यो जब ओली, उनको सरकार र एमालेलक्षित स्टाटसहरु काठमाडौं महानगरका मेयर बालेन्द्र साहले गर्न थाले ।
यसमा घ्यु थप्यो बालेनसंग ओली र उनी निकट नेताहरुको सामाजिक संजालमा चलेको जुहारीले । कहिले स्वय ओली, कहिले, उनका सल्लाहकार, कहिले महासचिवदेखि अन्य पोर्टफोलियोमा रहेका नेताहरु भर्सेस बालेन साह चलिरहँदा अधिकाँश युवाहरु बालेनको पक्षमा खुले ।
नदी किनारबाट बस्ती हटाउने विषयमा होस वा फोहोर व्यवस्थापन, कवाडी व्यवस्थापन, फुटपाथ विस्तारदेखि महानगरमा प्रमुख प्रशासकिय अधिकृतका विषयमा बालेनले निरन्तर एमाले वा उसहितको तत्कालिन सरकारविरुद्ध सामाजिक संजालमा लेखिरहे ।
सिंहदरबार जलाउने धम्कीदेखि, त्यहाँबाट फोहोर नउठाउने, एमाले मन्त्री रहेको मन्त्रालयअघि गिटीबालुवा थुपारिदिने, ओलीसहितलाई खुल्लारुपमा भ्रष्टाचारीदेखि, देशद्रोहीसम्मको आरोप लगाएका थिए । पछिल्लो जेनजी आन्दोलनको चरणसम्म आइपुग्दा त उनले ओलीलाई आतंकबादी नै भने ।
मेयर हुनुपूर्व र्यापर हुँदादेखि नै बालेन युवाहरुमाझ चर्चित थिए । मेयरमा चुनाव जितेपछि उनी युवाहरुका आइडल पनि बने । किनभने काठमाडौं फेरिएको देखियो । बाटाघाटा, सरसफाइ, संस्कृति, सभ्यता झल्किएको देखियो ।
महानगरले पनि नागरिकलाई अनुभुत हुनेगरी काम गर्यो । चाहे त्यो प्रशासनिक काम होस वा एम्बुलेन्स सेवा, विद्यालय सुधारका काम, रोजगार मेलादेखि डिजिटलाइजेसन र यहाँसम्म कि महानगरको बैठक पनि उनले लाइभ गर्न सुरु गरेका थिए ।
यद्यपि पछि केही विवाद आयो र बैठक बस्नै कम भयो । बालेनले भारी मतका साथ स्वतन्त्र मेयर जितेपनि उपमेयरसहित वडा अध्यक्षहरु विभिन्न दलका छन् । यसले केही संदर्भमा तनाव बढायो। सबैभन्दा विवादको जड बन्यो प्रमुख प्रशासकिय अधिकृतको मामिला ।
जसलाई अनियमितताको आरोप लगाउँदै बालेनले हटाएका थिए ओली नेतृत्वको सरकारले तिनैलाई फिर्ता पठाएपछि महानगर रणमैदान नै बनेको थियो । तर यो महानगरको आन्तरिक समस्या थियो । बाहिर फुटपाथ व्यवसायी र कवाडवालाहरुले आन्दोलन गरेपनि महानगरवासीमाझ अझ युवामाझ बालेनको क्रेज घटेन ।
सुरुदेखिनै उनका हरेक पोस्ट भाइरल हुँदै गए । हजारौंले शेयर, कमेन्ट गर्दै गए । एक पोस्ट बालेनले गर्थे, त्यसमा प्राय सरकारलक्षित नै प्रहार हुन्थ्यो । तर उनका समर्थकहरुले कमेन्टमार्फत आफ्ना कुराहरु थप्दै जाँदा त्यो एक पोस्टको विरोध हजारौंको संख्यामा पुग्थ्यो ।
तर संघीय सरकारमा रहेकाहरुले त्यसलाई वास्तविक संख्या मानेनन् । सामाजिक संजालमा विरोध वा समर्थन गरेर पनि काँही हुन्छ ? ती सबै फेक हुन् भनिरहे । जबकी स्थानीय पालिकाको चुनावअघि पनि यही भन्थे । उनीहरुको त्यो भनाई बालेनले मेयरमा जितेपछि स्वतः गलत प्रमाणित भइसक्दा पनि त्यही दोहोर्याइ रहे ।
सामाजिक संजालमा उपस्थित संख्या र त्यहाँ पोखिएका आक्रोश, व्यक्त गरिएका विचारलाई उनीहरुले केबल फेक, नक्कली भीड भनिरहे । पछिल्लो पटक जतिबेला सरकारले सामाजिक संजालमा प्रतिबन्ध लगाउने तयारी गर्दैथियो त्यतिबेला पनि बालेनसहितका युवाहरुले प्रतिवाद गर्दै थिए ।
यसबीचमा कयौं पटक फरक फरक नाममा युवाहरुले भ्रष्टाचारविरुद्ध, सुशासनका लागि सडकमा प्रदर्शन पनि गरे । तर सरकारले त्यसमा ध्यान दिन पनि जरुरी ठानेन । अनि यसैबीच आयो, सामाजिक संजालमा प्रतिबन्ध लगाउने चर्चा । सरकारले सुरुमा ती कम्पनीहरुलाई सूचीकृत हुन अल्टिमेटम दियो र अन्ततः नेपालभित्र विरोध हुँदाहुँदै र विकल्प खोज्न आग्रह गरिदा गरिदै सरकारले प्रतिबन्ध नै लगायो ।
यसले पहिलादेखि नै आक्रोश थामेर बसेका युवाहरुमाझ सलाईको काँटी कोर्ने काम गर्यो । युवाहरुको रोलमोडल बालेनले पहिलाजस्तै यस संदर्भमा पनि सरकारलाई झटारो हान्न थाले । त्यसमाथि स्वयं ओलीको सचिवालय, शेरबहादुर देउवा लगायतका नेताहरुले प्रतिबन्ध रहेको अवस्थामै फेसबुकमा पोस्ट गर्न थाले ।
जुन विल्कुलै जायज थिएन र बालेनले त्यसलाई बाँकी राख्ने कुरै भएन । यसबीच जेनजी युवाहरुले सामाजिक संजाल प्रतिबन्धसहित सुशासन, भ्रष्टाचार नियन्त्रण लगायतका माग राख्दै सरकारलाई दबाव दिन शान्तिपूर्ण प्रदर्शन गर्ने तयारी गरे । बालेनले सामाजिक संजालबाटै समर्थन जनाए ।
युवाहरु सडकमा आउने तयारी गरीरहँदा सो बेला प्रधानमन्त्री रहेका ओलीले भने कसैले भड्काएका जेनजीहरु आलाँकाचा रहेका प्रतिक्रिया दिए । सामाजिक संजालमाथि लगाइएका प्रतिबन्ध राष्ट्रियता र सार्वभौमिकता भन्दा माथि नभएकाले त्यो सूचीकृत नभएसम्म खुल्न नसक्ने दाबी गरे ।
जेनजीहरुलाई कानून पढेर आउन भन्दै चेतावनी दिए । यता त्यसबीच सामाजिक संजालमै आक्रोशले सीमा पार गरिसकेको थियो । बालेनले कहिले मलाई बोल्न दे सरकार भन्दै त कहिले युवाहरुलाई ढाडस दिइरहे । जेनजी आन्दोलन केका लागि, कस्तो हो, कोको सहभागि हुन नपाउने भन्दै तपाइँहरु कस्तो देश देख्न चाहानुहुन्छ भन्दै जेनजीहरुलाई प्रश्नसमेत गरे ।
त्यसपछि जब २३ गतेको प्रदर्शनमा काठमाडौंमा मात्रै १७ जनाको ज्यान गयो, बालेनको स्टाटस आयो…तेरो भरौटेहरूको पो बा भइस् । साँच्चै नै कहिले बा हुन पाएको भए पो छोरा छोरीको मृत्युको पीडा बुज्थिस । यस्तो आतङ्कवाद यो विश्वले कहिले देखेको थिएन । तँ नेता त के मान्छे पनि बन्न सकेनस, आतङ्कबादी होस ।
यसमा १५०.२ के कमेन्ट र १२० के सेयर भएका छन् । त्यसपछि २३ र २४ गते देशले नसोचेको, विकराल अवस्था बन्यो । युवाहरुको बलिदानीसंगै प्रहरी, जेलबाट भागेका कैदीहरुदेखि लुटपाट गर्न गएका र आगजनीमा परेर पनि ७३ जनाको मृत्यु भयो भने, देशैभरका सरकारी र नीजि व्यापारिक प्रतिष्ठानहरु खरानी भए ।
नेताहरुका घर जले, लखेटिएर सेनाको शरणमा पुगे । यता यत्रो विध्वंशपछि बल्ल २४ गते दिउँसो ओलीले राजीनामा दिए । तर आक्रोश निभेको थिएन, झनै देशैभर फैलिरहेको थियो । अनि यसबीचमा फेरि बालेनको अर्को स्टाटस आयो, हामीले स्पष्ट रूपमा भनेका थियौं । यो नितान्त जेनजीको आन्दोलन हो । प्रिय जेनजी, तपाईंहरूको हत्याराको राजीनामा आइसकेको छ । अब संयमित हुनुहोला !! देशको जनधनको क्षति भनेको तपाईं हाम्रै सम्पत्तिको क्षति हो । तपाईं–हामी अब संयमित हुनु जरुरी छ । अब तपाईंको पुस्ताले नै देशको नेतृत्व गर्नु पर्नेछ । तयार रहनुहोला ! साथै, सेना प्रमुखसँग वार्ता गर्न पनि तयार हुनुहोला । तर याद रहोस् — वार्ता गर्नु अघि संसद् विघटन भएको हुनु पर्छ ।
बालेनको यो पोस्टले आन्दोलनरत युवाहरुलाई केही मथ्थर बनायो । त्यसपछि उनले जेनजीदेखि, सेना, सुशीला कार्कीसम्मको सहजीकरणको भूमिकामा देखिए । त्यसपछि अर्को पोष्ट गरे, प्रिय जेन–जी तथा सम्पूर्ण नेपालीहरूमा मेरो आग्रह, अहिले देश एउटा इतिहासमै नभएको फरक परिस्थितिमा छ। तपाईँहरूले अहिले सुनौलो भविष्यतर्फ कदम चाल्दै हुनुहुन्छ । यो बेला कृपया नआत्तिनु होला, धैर्य राख्नु होला । अब देश अन्तरिम सरकारमा जाँदैछ, जसले देशमा नयाँ चुनाव गराउनेछ । यो अन्तरिम सरकारको काम भनेको चुनाव गराउने,देशलाई नयाँ जनादेश दिने हो । यो अन्तरिम ÷ चुनावी सरकारको नेतृत्व गर्नका लागि तपाईँहरूबाट आएको प्रस्ताव पूर्व प्रधानन्यायाधीश श्रीमान् सुशीला कार्कीप्रति पूर्ण समर्थन छ । तपाईँहरूको सुझबुझ, विवेक र एकतालाई हृदयदेखि सम्मान गर्न चाहन्छु । तपाईँहरू कति परिपक्व हुनुहुँदो रहेछ भन्ने कुरा यसैले जनाउँछ । अहिले नै हतारमा नेतृत्वमा आउन चाहनुभएका साथीहरूलाई के भन्न चाहन्छु भने—तपाईँहरूको जोश, तपाईँहरूको सोच, तपाईँहरूको इमानदारीता देशलाई स्थायी रूपमा चाहिएको हो, अस्थायी रूपमा होइन । त्यसका लागि चुनाव त हुन्छ नै । कृपया हतार नगर्नु होला । सम्माननिय रास्ट्रपति ज्यु, जेनजीहरुले ल्याएको ऐतिहासिक क्रान्तिलाई संरक्षण गर्न अन्तरिम सरकारको गठन र संसदको विघटन अविलम्ब गर्नु होला ।
उनका यी पोष्टहरु यस्तो संकटका बेला आइरहेका थिए, जतिबेला देश नेतृत्वविहिन अवस्थामा थियो । प्रधानमन्त्रीको राजीनामा आइसकेको थियो । दलहरु सबै दुला पसेका थिए । युवाहरु अब कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने अन्यौल, अलमलमा थिए । यता बालेनले भित्रबाट उनीहरुलाई आकार दिदै थिए ।
थम्थमाएर, निकाशका लागि अगाडि बढ्ने बाटाहरु देखाउँदै थिए । सुशीला कार्कीलाई प्रधानमन्त्रीका रुपमा अघि सारेपछि उनलै पठाएका ओमप्रकाशलाई गृह र कानूनमन्त्री बनाए, कुलमानलाई पनि बालेनको समर्थन पहिला देखिनै थियो ।
यसबीचमा प्रधानमन्त्री बन्न आएका धरानका मेयर हर्क भने बालेनसंग भड्किरहे । तर यो संक्रमणकालिन अवस्थामा एकातिर सेना र राष्ट्रपतिलाई बालेनले सुझाव दिइरहे भने अर्कातिर नयाँ अन्तरिम सरकारका लागि संसद विघटन र मन्त्रीहरुको छनौटमा पनि उनको भूमिका अहम देखियो ।
अब अनेपक्षितरुपमा मध्यावधि निर्वाचनमा देश धकेलिएसँगै बालेनलाई नयाँ राजनीतिक दल गठनका लागि ‘प्रेसर’ बढेको छ । उनले औपचारिक निर्णय नगरिसके पनि दल खोलेर चुनाव लड्ने निश्चितप्राय रहेको देखिन्छ ।
यसअघिको अवस्थामा आवधिक निर्वाचनको समय २०८४ सालमा भएकाले बालेन हतारोमा थिएनन् । चुनावभन्दा ६ महिनाजति अगाडि पार्टी घोषणा गरेर होमिने उनको योजना थियो । तर, अप्रत्याशित विकासक्रमसँगै यही वर्ष संघीय संसदको चुनाव हुने भएको छ ।
आउँदो फागुन २१ गते आमनिर्वाचन हुने घोषणा सरकारले गरिसकेको हुँदा बालेनसँग तयारीका लागि धेरै समय छैन । बालेनले नयाँ राजनीतिक दल गठन गर्ने कुरामा दुई मत नभए पनि कहिले घोषणा गर्ने भन्नेमा उनको टिमभित्रै एकमत बनिनसकेको बताइन्छ ।
तर बालेनलाई दल घोषणा गरिहाल्न चौतर्फी दबाब बढिरहेको छ । तर, उनको कोर टिमका केही व्यक्तिहरु अहिले ठीक माहोल नरहेको बताइरहेका छन् । त्यसो त जेनजी आन्दोलनपछि बालेन धेरै हिसाबले अनुकुलतामा पुगेका छन् ।
यसअघि उनको ओली नेतृत्वको केन्द्रीय सरकारसँग पटक्कै लय मिल्न सकिरहेको थिएन । केन्द्रका सुरक्षा निकायहरुको सहयोग नपाउँदा उनले हात हालेका विभिन्न कामहरुमा पछि हट्नु परेको थियो । अहिले बालेनकै बलियो समर्थनमा सुशीला कार्की प्रधानमन्त्री बनेकी छन् ।
यति मात्र नभएर उनकै कानूनी सल्लाहकार ओमप्रकाश अर्याल शक्तिशाली गृहमन्त्री पदमा पुगे । त्यसैले यो सरकार बालेनका लागि अहिलेसम्मकै आनन्ददायी छ भन्दा फरक नपर्ला । हुन त बालेनलाई सिधै प्रधानमन्त्री बन्ने अफर थियो ।
जेनजी पुस्ताले पहिलो नम्बरमा चाहेका प्रधानमन्त्री बालेन नै थिए । उनले अनिच्छा देखाएपछि मात्रै सुशीला कार्कीको नाम अगाडि आएको हो । बालेनले किन प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा बसिहाल्न चाहेनन् भन्नेमा दुईवटा सम्भावित कारण छन् ।
पहिलो, अहिले बन्ने अन्तरिम सरकारलाई चुनाव गराउने मात्रै म्यान्डेट हुने भएकाले उनले रुची नगरेको निकटस्थहरुको दावी छ । यही भाष्यलाई व्यापक बनाइएको पनि छ । अर्को महत्वपूर्ण कारण भनेको अहिलेको राजनीतिक परिस्थिति हो ।
यही अवस्थामा सरकारमा गएर केही काम गर्न नसक्ने उनको बुझाइ छ । किनभने बालेन अन्तरिम सरकारको कामचलाउ प्रधानमन्त्री नभएर पूर्णकार्यकारी अधिकारयुक्त शक्तिशाली प्रधानमन्त्री बन्न चाहन्छन् ।
यता बालेनले पार्टी खोलेमा रास्वपाभित्र ठूलो पहिरो जाने र पार्टी नै धराशायी बन्न सक्ने विश्लेषणहरु पनि सुनिन्छन् । बालेन र रवि लामिछानेको भोट बैंक एउटै हो । बालेनले पार्टी खोल्दा सबैभन्दा ठूलो धक्का रास्वपालाई लाग्ने पक्का छ ।
रास्वपाका धेरै नेताहरु चाहिँ बालेनसँग सहकार्यको पक्षमा छन् । बालेनले भने अहिलेसम्म रास्वपा र रविप्रति त्यति सकारात्मक देखिएका छैनन् । यद्यपि, चुनावसम्ममा माहोल फेरिएर बालेन र रवि मिले ठूला मानिएका पुराना दलहरुलाई ठूलै बज्रपात पर्न सक्ने स्थिति देखिन्छ ।
